Elkarrizketa lehendakariarekin (Patxi Lopez)

Azkenaldian lehendakariari egiteko zenbait galdera izan ditut bueltaka buruan.

Atzo Espainiako Erregea eta Lopez jauna hain pozik ikusita Barakaldoko BECen, bazela garaia esan nion neure buruari, erantzun batzuk beharrezko nituela. Eta ezin izan dut luzaroago itxaron.

1. Oharra: errealitatearekin zerikusirik badu ezerk, ez da idatzi honen autorearen erantzukizunpean geratuko.

2. Oharra: euskarazko itzulpena da hau, of course.

Ugaitz: Egun on, lehendakari jauna.

Patxi Lopez: Egunonbuenosdías

U: Atzo oso umoretsu ikusi zintugun BECen, Saskibaloiko Errege Koparen finalean.

PL (Perfil Lingüístico): Baaai. Konpainiak asko laguntzen du. Juancar oso tipo majoa da, kanpetxanoa bera, badakizue. Jendea txistuka hasi zenean zelako barreak bota genituen biok.

U: Barreak?

PL: Badakizu, Euskadin oraindik, jendea domestik… ui! Estooo… tira, normalizazioa heltzen ari dela, baina apurka-apurka. Gobernu honek asko dauka egiteko.

U: Bai, horretaz ere galdetu nahi nizun. Gobernura heldu aurretik, askotan entzun izan dugu Eusko Jaurlaritzak herritarron benetako arazoei aurre egin behar ziela. Pasa den astean, oso urrun joan barik, armarrian dagoen Nafarroako kutxatila gorria kentzeaz eztabaidatu zen Legebiltzarrean. Arduratuta al dago gizartea horrekin?

PL: Nafarroa oso polita da, eta hemen alboan dago. Batzuek euskaraz hitz egiten dute eta guzti. Armarriko kateak kendu genituen behin, baina Espainiako armarrian agertzen direnez… laukitxo gorriarekin nahiko, ezta?

U: Lehendakari jauna, barkatu, baina ez didazu erantzunik eman. Hori al da jendearen arduren artean dagoen gaia?

PL: Probando, probando… – bi hatz sartzen ditu ezkerreko belarrian – esto no va… a ver, probando. Sí, ahora. Bai, barkatu, esaten didate… estooo… USTE DUT, bai, hori, uste dut normalizazioa heltzen ari dela, eta helduko dela, eta gu urrats sendoak ematen ari gara. Lehenik eta behin horixe behar dugulako, normalak izan.

U: Barkatu, baina ni normala naiz. Bueno, Marx Anaien filmak ditut gogoko, baina zertzelada lodietan, normala naiz.

PL: Eeeeez! Zuk  halakoa zarela uste duzu, adingabeak zarete oraindik, ez dakizue zer den onena zuentzat. Baina horretarako kendu diegu gobernua abertzaleei, benetako errealitatea zein den erakusteko: horiak eta gorriak zeinen ondo konbinatzen duten erakusteko, Txunda-txundaren melodiaz gozatzen irakasteko, hizkuntza unibertsalaren ontasunez janzteko…

U: Bai, hizkuntzez ere galdetu nahi nizun. Zelan doaz zure euskara klaseak?

PL: Bai, begira: I am Patxi Lopez, I am from Portugalete, but now, I live in Vitoria. Where are you from? Ondo, ezta?

U: mmmm, bai, nahiko ondo. Probetxu handia aterako diozu urtean gastatu beharreko 37.000€ horiei.

PL: Bai, oso ikasle ona izan naiz beti, ingeniaria naiz, eta hiruhilekoren baten ere aprobatu nuen baten bat. Eta tira, 37.000€ badakit huskeria dela, baina ikasketa-paketerik merkeena erosten saiatu nintzen, azken baten, ez dudalako asko behar izango behar den moduan ikasteko, lehendakaria naiz.

U: Baina oso lanpetuta ibiliko zara. Karguak ez dizu bizitza pertsonalerako ia astirik utziko, ez?

PL: Jo! Ba ez pentsa… orain gutxi Madrilen egon nintzen publizitate kanpaina bat aurkezten, eta zelako parranda!!! Kanapeak, txiki-txiki horietakoak, ardoa, txakolina… ufa!! – bi segundoko etenaldia atzamarrak ezkerreko belarrira eramanda – que no diga eso, ya, ¿que Zapatitos me va a echar la bronca? Bueno, vale. Barkatu, barkatu, kar, kar. Tira, uste dut gaizki gogoratzen dudala, lehendakari izan aurretiko jairen bat izango zen… Baina hori, esaten ari nintzaizuna, lehendakaritzak denbora eskerga kentzen dit, lan piloa, leku batetik bestera, erantzukizuna, estresa…

U: Baina hori ez da hasieran esan didazuna.

PL: Ba bukaeran esaten dizudana da, inportanteena, bertsoetan bezala, azken puntua. Ikusten al duzu zer ondo kontrolatzen dudan euskal kultura?

U: Bai jauna. Bukatzeko, Enplegu Politika Aktiboen transferentziari buruzko berririk?

PL: Zer da hori? Uste dut entzun egin dudala hortik, Rodolfitori galdetuko diot eta Iphone bidez abisatuko, ados? Jo! Zer modernoa naizen.

U: Eskertzen dizut. Zerbait gehitu nahi despedida moduan?

PL: Bai. “Koskojales, sabóreala”. Gure herrirako turismo kanpaina berria. Portugalete bisitatu.  Nik-neuk proposatu diot alkateari, lotan nengoela bururatu zitzaidan. Ona, ezta?

U: Ez dut inoiz halakorik entzun, bikaina. Eskerrik asko gurekin izateagatik.

PL: Baita zuri ere. Rodolfo, que no me hables por el pinga cuando estoy hablando porque con dos cosas a la vez…

Eta hala doa gure primum inter pares, etorri den lekutik, ahopeka hitz eginez. Elkarrizketa interesgarria, zinez.

(Noizean behin, barre egitea ere behar-beharrezko dugulako)

EiTBrentzat Iparralden ez dago euskaldunik

EiTBrentzat Iparralden ez dago euskaldunik, argi eta garbi.

Baieztapen hori ez da edonondik ateratako ondorio interesatua, eta egia esan, ez dut hausnarketa sakonik egin behar izan konklusio horretara iristeko, ez horixe. Askoz errazagoa izan da dena.

Twitter sare sozialeko berriak jarraitzen ari nintzela, EiTBiparralderen txioa heldu zitzaidan, hau da, EiTBk Iparraldeko berriak emateko duen kontutik mezua heldu zitzaidan. Mezua frantses hutsean zegoen. Neure buruari esan nion, tira, betikoa izango da, 140 karaktereak itzultzen ibiliko dira… eta ez, ez zitzaidan euskarazko “txiorik” heltzen.

Aztoratuta, ulertu ezinik eta ezin sinetsi nenbilela, “EiTBiparralde” horren kontuan sakatu nuen, informazioa eskuratzeko asmoz, eta zoritxarrez, datorrena begiztatu behar izan nuen:

Den-dena frantsesez, berririk ez euskaraz edo eskuaraz.

Hala ere, aukera berria eman nahi izan nion EiTBri, Twitterekoa salbuespena izan zitekeelakoan. Esperantza horrek bultzatuta EiTBren web orrian sartu nintzen azterketa txikitxo bat egitera.

Hasteko, euskara eta gaztelaniazko bertsioak berdinak dira edukietan. Oro har (erabat ez esatearren) Hegoaldeko berriak daude irakurgai, eta ez dago Iparraldekoak hautatzeko modurik.

Baina… o! sorpresa! Frantsesezko bertsioan sartuz gero, edukiak zeharo aldatzen dira, eta bilatzen ari ginen Iparraldeko informazioa agertzen zaigu. Jakina, informazio hori euskaraz irakurtzeko modurik ez dago, inondik inora.

Penagarria da, baina esandakoak esan eta gero, zelan esan genezake EiTBk aintzat hartzen dituela Frantziar Estatuko errealitate administratiboan bizi diren euskaldunak? Ez dago modurik.

EiTBk bere kuota folklorikoa betetzen du Iparraldeko berriren bat nola edo hala emanda, baina EiTBrentzat, Iparralden ez dago euskaldunik, edo okerrago, Iparralden bizi diren euskaldunek ez dute euskaldunak izateko eskubiderik.

Irekiarentzako erantzun irekia

Benetan, hasiera-hasieratik garbi gera dadila Gobernu Irekiaren ideia ez dudala batere begi txarrez ikusten, betiere ez bada pertsona bakar baten propagandarako erabiltzen behintzat. Baina hori beste gai bat zabaltzeko izango litzateke, eta gaurkoan ez natorkizue Irekiaren erabilera pertsonalistaz edo alderdikoiaz hitz egitera.

Bloga jarraitzen hasi bazarete, atzoko idatzian, Irekia Gobierno Abiertok euskara zelan darabilen salatu nuen, edo pixka bat agerian utzi bederen. Bada, Irekia egitasmoan lanean dabiltzanek iruzkina utzi zidaten, honako hau alegia:

Kontuan hartuko dugu hori eta gai hau zuzendu eta behar bezala bideratu nahi dugu. Eskertuko genizuke, beharrezkoa dela uste baduzu, http://www.comunidadvascainnovadores.net/pg/pages/view/8427/-ra zure ekarpenak bidaliko bazenizkigu. Agur bero bat

Tira ba, erantzunak mamia dauka, eta uste dut merezi duela horri garrantzia pittin bat emateak.

Lehenik eta behin, erantzunean atxikitutako “URL” edo esteka horrek ez du batere aintzat hartzen gure hizkuntza, lehenengo inpresiotik hasteko.

Bigarrenez, estekari jarraituta, honako honekin topo egiten dugu, edo hala gertatu zait niri:

Irekiak euskara bultzatu egiten duela dioen esaldiarekin bat, gaztelania hutsean dauden datuak agertzen dira ezkerreko zutabean, eta testu nagusiari erreparatuta, euskaraz (omen) dagoena, akats eta molde artifizialak aurkitzen ditugu: “modu normalizatuan”, “hainbat kolektiboaren”, “zeren saihesten baita”, “elkarrizketatzeko dutena ahalmen babesten da”, “geratu ez dadin”, e.a.

Horrez gain, ezin ahaztu idazkera artifizial hori, batere hurbiltasunik ez duena. Zergatik errepikatu gaztelaniaren moldea perpaus inpertsonalak erabilita behin eta berriro?

Gainera, gaur bertan, Irekiaren Twitter bidez heldu zait hitzaldi baten iragarkia. Honatx:

Egin dezagun akatsen zerrenda “txiki” bat, larrienak edo, hobetzeko beste batzuk ere badaudelako:

  • Hilaren izena (otsaila) letra larriz dago.
  • Lakuan ez al dago “ekitaldi-aretorik”? Salón de actos ez zait euskaraz oso erabaki zuzena iruditzen.
  • Badirudi baita ere, orain “Gobierno Vasco” esan behar dugula euskaraz.
  • Berriro ere, orduekin arazoak: “15:00etik 16:45etara”? Hori ez da orduak idazteko modua.
  • “Izena eman dezakazu hermen“. Tira, argi ikusten da.

Baina larriena zer da? Larriena Irekiak atzo emandako erantzuna bera izan zen. Zergatik?

  • Erantzunean inbertitzen dutelako, hau da, irudian, eta ez euskaraz diskurtso egokia eraikitzen. Irekiaz esaten denak dauzka arduratuta, eta ez ordea, Irekian euskaraz esaten denak.
  • Planteatzen nituen arazoei ez diete erantzun zuzenik ematen.
  • Berriro diot, ados nago “kolaborazioarekin” orokorrean, baita Gobernu Irekiarekin. Baina Gobernuak bere lana egin behar du, ez diogu besteok lana egin behar. Gobernuan lan egiten dutenak erabakiak hartzeko daude bertan, eta erabaki zuzenenak ahal izanez gero. Proposamenek beste ildo bat jarraitu beharko lukete, eta ez beste batzuei dagokien lana egin edo zuzentzearena.

Adibideekin bukatzeko, ez du merezi Eusko Jaurlaritzako lan hizkuntza zein den aztertzeak, hori bai, hurrengoa bezalako mezuak ikusi behar izana onartezina iruditzen zait:

Itzultze prozesuan dagoela? Mesedez!! Hori da euskararen alde egiteko modua? Euskal irakurlea zamatzea? Azkenak izan behar al dugu informazioa irakurtzen? Hori bai, hori errespetu falta galanta da, eta berriro erabiliko dut hitza, ONARTEZINA guztion gobernua izan nahi duen horretatik etorrita.

Eta Eusko Jaurlaritzarentzako aholkuz mozorrotutako inpresio batekin amaitu nahi dut gaurkoa: hobe lukete Internet bidezko zainketa gailu edo tresnetan gutxiago gastatuko balute, eta apur bat gehiago gastatu diskurtso egoki eta zuzena eraikitzen.

Irekia ala Enkriptatua?

Irudiz eta adibidez osatu nahiko nizueke gaurko gaiaren gaineko disertazioa, irudi batek esandako 10.000 hitzek balio dezaketena baino nahikotxo gehiago balio duelako.

Nik ere, jakina, irekia eta argia nahi dut honako post hau. Ulergarria, arina, ulerterraza…

Hori bai, Eusko Jaurlaritzak abian jarri berri duen Irekia egitasmoak, ordea, ez du ematen helburu berberak dituenik, behintzat hartzaile euskalduna aintzat hartzen badugu.

Ba bai, kuriosoa da, gobernua irekitzeko eta ustez gardentzeko sortu dena, euskaldunok iluntasunean eta opakutasunean hondoratzen gaitu.  Benetan, irakurle euskaldunok pazientziaz jantzi behar dugu, beste ezer egiteko astirik sobera izango bagenu bezala tratatzen gaituzte, asko eta askotan gaztelaniara jo behar baitugu gure hizkuntzan idatzitakoa desenkriptatzeko.

Begirada bat baino ez zaio bota behar Irekia Gobernu Irekiaren web orriari. Ez dut euskararen kalitatearen azterketa sakonik egin nahi, baina bertatik pasatzen denak berehalakoan igarriko du zerbaiten kutsua: artifizialtasuna. Ez dago eroso sentitzeko modurik web orria irakurtzean; hizkuntza, askotan, oso zehatza edo egokia ez den bezalaxe, ez da batere hurbila. Hoztasuna eta artifizialtasuna agerian geratzen dira alegia.

Egia da hori sentsazio subjektiboa baino ez dela, baina urteak dira edozer gauza irakurtzen, eta hor ez dago hurbiltasunik, ez dago hizkuntza egokirik.

Azken horren adibiderik, egokitasunarena alegia, bai jar dezaket ordea, adibidez web orrian bertan ikus daitezkeen batzuk:

  • Lehendakariak “Euskadiko Ekonomia suspertzen hasi dela” baieztatzen du. Normalean baieztatzen al du hori lehendakariak? Nolako maiztasunarekin? Egia da ez litzatekeela harritzekoa izango Patxi Lopez halako pitokeriaren bat esaten entzutea egunero, baina ematen du esaldi horretan aditz denborarik egokiena “baieztatu du” litzatekeela, ezta?
  • Open data, datu-publikoen irekidura: datu publikoetan sartzeko zirrikitua zabaltzen ari ez badira, badirudi irekidura hitza ez dela doiena. Eta beste alde batetik, utz dezagun alde batera aditzekin izenak sortzeko joera erdalduna, erabil ditzagun aditzak ezagutzen ditugun moduan: “datu publikoak irekitzea”.

Web orriarekin batera, Irekia hau, presente daukagu sare sozialetan ere bai, hala nola, Twitteren. Lagun batek bidalitakoekin (ESKERRIK ASKO) osatu nahi dut Gobernu berri honek enkriptaziorako daukan grina, eta hona hemen Twitter sare sozialean “Irekiak” utzitako perlatxo batzuk:

Euskarari jaramonik ez hitzaldi baten. Baina horrezaz gain… “emara”? Hori zer da? Txori espezie berria? Amara auzoko enarak?

Beste batzuk:

Orduak idazteko modu berezia, “jarraitu dezakezue”…

Esaldi potoloa: “eta baita”, “ere” lokailua amaieran ahaztuta, “behar” aditzak NOR NORK behar du

“Bapateko itzulpenik”?? Ez al da “bat-bateko” izango? Edo “aldibereko”?

Eta lodikote bat, ea baten batek esaldiari zentzurik harrapatzen dion, hitzen baten ortografia ahaztuta:

Misterio, enkriptazio borobila. Zer esan nahi du horrek? Galderak euskaraz egin daitezkeela edo? Hala bada, eskerrak Gobernu Irekiak gure hizkuntz eskubideak aintzat hartzen dituen, bestela akabo.

Badaukat materiala jarraitzeko, baina idazki bakar baterako gehiegi izango litzateke irakurlerik sutsuenarentzat ere. Dena dela, gauzak zelan dauden, ez dut uste Eusko Jaurlaritza eta Gobernu Irekiari buruz idatziko dudan azken testua izango denik.

Laburbilduz: ongi etorriak Irekiaren kontzeptu ezkutura. Zorionak Lopez!

Euskararen guda santua

Blog honi lehenengo ukituak nondik eman ez nekiela, euskarari buruzko bi berri txar edo arduratzeko modukoekin topo egin dut idatzizko prentsan, Bizkaiko bi egunkari salduenetan hain zuzen ere: Deia eta El Correo Español.

Alde batetik, Deiak PP eta PSEren asmoa salatzen du. Lan eskaintza publikoetan, euskararen balioa jaitsi nahi dute merituetan. Hona titularra:

[Enlace roto.]

Laura Garrido popularrak dio “euskarak ez duela gai baztertzaile eta erabakigarria izaten jarraitu behar”. Horiek betiko egia ustelak dira, euskaldunok asper-asper eginda aditzen ditugunak. Zer eta nor da baztertzaile? Hizkuntza bakarra dakiena ala hizkuntza baten baino gehiagotan moldatzen dena?

Gainera, badatozkit galdera gehiago burura: PSEk ez al zuen guztiontzat gobernatu behar? Nola definitzen dute euren normaltasun hori? Euskaldunok ez al gara normalak?

Uste dut ez dela argudio gehiagorik behar, baina bai zerbait gogora ekarri: bi hizkuntza ofizial daude Euskal Autonomia Erkidegoan, euskara eta gaztelania, eta Administrazio Publikoek bermatu behar dituzte inork edo ezerk baino gehiago euskaldunon hizkuntza-eskubideak, orokorrean, gure hizkuntzan aritzeko eskubidea alegia.

Bigarrenik, El Correo Españolen irakurritakoak ez du atzean uzten aurreko berriaren larritasuna. Honatx:

[Enlace roto.]

Argi dago hizkuntza eta hezkuntza direla PPSOE binomioak suntsitu nahi dituen eraikin nagusiak. Eta El Correo egunkariak (Vocentok oro har) joko zikina egiten laguntzen die lan horretan.

PP koldarkeriaz azaltzen zaigu oraingoan, seinalatuz baina azkar baten atzamarra poltsikoan sartuta, ikus ez dakion. Non daude akusazio horien frogak? Zergatik ez dute salaketa jartzen eta gero publiko egiten? Zergatik erabaki dute akusazioa botatzea salaketa barik eta eskolen izenik eman gabe?

Baina hori ez da hondo-hondoan dagoen gaia. PPk zergatik defendatzen du hain sutsuki argi eta garbi porrot egin duen “A” eredua? Arrazoi bakarra dago: euskarak, gure hizkuntzak, traba egiten die, auskalo zergatik, norberak bere arrazoiak pentsa ditzake, baina garden-garden, euskara arazoa da PPrentzat, eta luzapenez, PSErentzat berarentzat ere bai.

Hezkuntza eredu bideragarri bakarra EAEk osatzen duen administrazio-esparru barruan, baita beste batzuetan ere, ofizialak diren bi hizkuntzak irakasten dituen eredua da, hori ezarri eta bermatzea.

Guztion ondarea dira euskara eta gaztelania, eta ezin zaio inori ukatu bietako bat erabiltzeko eskubidea. Eta horretarako, gizarte elebiduna eraikitzea da bidea.

Eta bide horretatik ibiliaz, Deiako titularrean irakurtzen genuena ere konponduko litzateke PPSOErentzat. Gizarte elebidun baterako oinarriak jarrita, etorkizunean ez genukeelako euskararen baremaziorik behar izango Lan Eskaintza Publikoetan, gaur egun, gaztelaniaren baremaziorik behar ez den bezalaxe.

Amaitzeko, galdera tontoa, edo erretorikoa: nork politizatzen du euskara? Nik garbi daukat, eta zuek?