Irekia eta Antonio Basagoiti lehendakari jauna

Hizkuntza idatziz darabilgunean, zer idazten dugun horrekin adi eta tentuz ibili behar dugu, batez ere erakunde ofizial batek ematen duen informazioa baldin bada.

Azken egunotan, Irekiaren web orrian (nola ez) honako titular hau irakurtzeko parada izan dut:

Lehendakaria Antonio Basagoiti Euskadiko PPren presidentearekin bildu da

Irekiako erredaktoreentzako gaurko ikasgaian, titularra irakurrita, komaren erabilera egokiaz jardungo naiz. Adibide hutsez emandako lezioa izango dugu.

Lehenik eta behin, onartu beharra daukat oso ondo pasatu dudala esaldiaren interpretazio desberdinak imajinatzen, hona hemen pare bat:

1. “Lehendakaria, Antonio Basagoiti, Euskadiko PPren presidentearekin bildu da”: gustukoen dudan interpretazioa da, argi baino argiago uzten baitu EAEn nork agintzen duen, aginte makila nork daraman alegia. Antonio Basagoitiri lehendakaritza aitortzeak errealitatera hurbiltzeko saiakera isla dezake Eusko Jaurlaritzaren aldetik.

2. “Lehendakaria, Antonio, Basagoiti, Euskadiko PPren presidentearekin, bildu da”. Hori ere ez da makala. Erraz irudika dezaket Irekiako langileen nahaste momentu hori: Ba! Ez dugu gogoratzen lehendakariaren izena, nor da betaurrekoak dituen tipo hori? Bai, saxoa jotzen duena! Jo! Ba Antonio aurpegia dauka. Ale ba! Antonio deituko diogu lehendakariari. Jakina, horrenbeste egun galduta ibili eta gero, edonori ahantzi dakioke lehendakariaren izena, barkatzekoa da.

Eta komekin jolasean ibil gaitezke mugarik gabe, nahi duguna ulertu arte.

Dena dela, titularrak esaten duena ahaztuta, eta esan beharko lukeena ekarriz, esaldiak honakoaren antza hartu beharko luke: “Lehendakaria, Antonio Basagoitirekin, Euskadiko PPren presidentea, bildu da”.

Baina perpausa apur bat findu nahi izanez gero, erakunde ofizial batek idatzi beharrekoari hurrengoarenetik hurbilago egotea legokio: “Lehendakaria Antonio Basagoitirekin bildu da, Euskadiko PPren presidentea”. Eta horrela ez dago zalantzarako edo trufarako biderik.

Irekiaren asmoa irakurle euskaldunaren irudimena potentziatzea eta sustatzea baldin bada, mesedez, ez dezatela estilo liburuko hizkirik ere alda. Horrela, politika-fikzioa eta umorea irabazle aterako dira. Hori bai, erakunde ofizialaren xedea informatzea baldin bada, idatz dezatela arauei jaramon apur bat eginda.

Hala ere, ni pozik geratzen naiz, momentu onak bizi ditut Irekiaren web orria bistaratzen dudanean, eta horrek ez dauka preziorik.

Amaitzeko, eranskin lez, delituaren froga:

Elkarrizketa lehendakariarekin (Patxi Lopez)

Azkenaldian lehendakariari egiteko zenbait galdera izan ditut bueltaka buruan.

Atzo Espainiako Erregea eta Lopez jauna hain pozik ikusita Barakaldoko BECen, bazela garaia esan nion neure buruari, erantzun batzuk beharrezko nituela. Eta ezin izan dut luzaroago itxaron.

1. Oharra: errealitatearekin zerikusirik badu ezerk, ez da idatzi honen autorearen erantzukizunpean geratuko.

2. Oharra: euskarazko itzulpena da hau, of course.

– Ugaitz: Egun on, lehendakari jauna.

– Patxi Lopez: Egunonbuenosdías

–U: Atzo oso umoretsu ikusi zintugun BECen, Saskibaloiko Errege Koparen finalean.

– PL (Perfil Lingüístico): Baaai. Konpainiak asko laguntzen du. Juancar oso tipo majoa da, kanpetxanoa bera, badakizue. Jendea txistuka hasi zenean zelako barreak bota genituen biok.

– U: Barreak?

– PL: Badakizu, Euskadin oraindik, jendea domestik… ui! Estooo… tira, normalizazioa heltzen ari dela, baina apurka-apurka. Gobernu honek asko dauka egiteko.

– U: Bai, horretaz ere galdetu nahi nizun. Gobernura heldu aurretik, askotan entzun izan dugu Eusko Jaurlaritzak herritarron benetako arazoei aurre egin behar ziela. Pasa den astean, oso urrun joan barik, armarrian dagoen Nafarroako kutxatila gorria kentzeaz eztabaidatu zen Legebiltzarrean. Arduratuta al dago gizartea horrekin?

– PL: Nafarroa oso polita da, eta hemen alboan dago. Batzuek euskaraz hitz egiten dute eta guzti. Armarriko kateak kendu genituen behin, baina Espainiako armarrian agertzen direnez… laukitxo gorriarekin nahiko, ezta?

– U: Lehendakari jauna, barkatu, baina ez didazu erantzunik eman. Hori al da jendearen arduren artean dagoen gaia?

– PL: Probando, probando… – bi hatz sartzen ditu ezkerreko belarrian – esto no va… a ver, probando. Sí, ahora. Bai, barkatu, esaten didate… estooo… USTE DUT, bai, hori, uste dut normalizazioa heltzen ari dela, eta helduko dela, eta gu urrats sendoak ematen ari gara. Lehenik eta behin horixe behar dugulako, normalak izan.

– U: Barkatu, baina ni normala naiz. Bueno, Marx Anaien filmak ditut gogoko, baina zertzelada lodietan, normala naiz.

– PL: Eeeeez! Zuk halakoa zarela uste duzu, adingabeak zarete oraindik, ez dakizue zer den onena zuentzat. Baina horretarako kendu diegu gobernua abertzaleei, benetako errealitatea zein den erakusteko: horiak eta gorriak zeinen ondo konbinatzen duten erakusteko, Txunda-txundaren melodiaz gozatzen irakasteko, hizkuntza unibertsalaren ontasunez janzteko…

– U: Bai, hizkuntzez ere galdetu nahi nizun. Zelan doaz zure euskara klaseak?

– PL: Bai, begira: I am Patxi Lopez, I am from Portugalete, but now, I live in Vitoria. Where are you from? Ondo, ezta?

– U: mmmm, bai, nahiko ondo. Probetxu handia aterako diozu urtean gastatu beharreko 37.000€ horiei.

– PL: Bai, oso ikasle ona izan naiz beti, ingeniaria naiz, eta hiruhilekoren baten ere aprobatu nuen baten bat. Eta tira, 37.000€ badakit huskeria dela, baina ikasketa-paketerik merkeena erosten saiatu nintzen, azken baten, ez dudalako asko behar izango behar den moduan ikasteko, lehendakaria naiz.

– U: Baina oso lanpetuta ibiliko zara. Karguak ez dizu bizitza pertsonalerako ia astirik utziko, ez?

– PL: Jo! Ba ez pentsa… orain gutxi Madrilen egon nintzen publizitate kanpaina bat aurkezten, eta zelako parranda!!! Kanapeak, txiki-txiki horietakoak, ardoa, txakolina… ufa!! – bi segundoko etenaldia atzamarrak ezkerreko belarrira eramanda – que no diga eso, ya, ¿que Zapatitos me va a echar la bronca? Bueno, vale. Barkatu, barkatu, kar, kar. Tira, uste dut gaizki gogoratzen dudala, lehendakari izan aurretiko jairen bat izango zen… Baina hori, esaten ari nintzaizuna, lehendakaritzak denbora eskerga kentzen dit, lan piloa, leku batetik bestera, erantzukizuna, estresa…

– U: Baina hori ez da hasieran esan didazuna.

– PL: Ba bukaeran esaten dizudana da, inportanteena, bertsoetan bezala, azken puntua. Ikusten al duzu zer ondo kontrolatzen dudan euskal kultura?

– U: Bai jauna. Bukatzeko, Enplegu Politika Aktiboen transferentziari buruzko berririk?

– PL: Zer da hori? Uste dut entzun egin dudala hortik, Rodolfitori galdetuko diot eta Iphone bidez abisatuko, ados? Jo! Zer modernoa naizen.

– U: Eskertzen dizut. Zerbait gehitu nahi despedida moduan?

– PL: Bai. “Koskojales, sabóreala”. Gure herrirako turismo kanpaina berria. Portugalete bisitatu. Nik-neuk proposatu diot alkateari, lotan nengoela bururatu zitzaidan. Ona, ezta?

– U: Ez dut inoiz halakorik entzun, bikaina. Eskerrik asko gurekin izateagatik.

– PL: Baita zuri ere. Rodolfo, que no me hables por el pinga cuando estoy hablando porque con dos cosas a la vez…

Eta hala doa gure primum inter pares, etorri den lekutik, ahopeka hitz eginez. Elkarrizketa interesgarria, zinez.

(Noizean behin, barre egitea ere behar-beharrezko dugulako)

Irekiarentzako erantzun irekia

Benetan, hasiera-hasieratik garbi gera dadila Gobernu Irekiaren ideia ez dudala batere begi txarrez ikusten, betiere ez bada pertsona bakar baten propagandarako erabiltzen behintzat. Baina hori beste gai bat zabaltzeko izango litzateke, eta gaurkoan ez natorkizue Irekiaren erabilera pertsonalistaz edo alderdikoiaz hitz egitera.

Bloga jarraitzen hasi bazarete, atzoko idatzian, Irekia Gobierno Abiertok euskara zelan darabilen salatu nuen, edo pixka bat agerian utzi bederen. Bada, Irekia egitasmoan lanean dabiltzanek iruzkina utzi zidaten, honako hau alegia:

Kontuan hartuko dugu hori eta gai hau zuzendu eta behar bezala bideratu nahi dugu. Eskertuko genizuke, beharrezkoa dela uste baduzu, http://www.comunidadvascainnovadores.net/pg/pages/view/8427/-ra zure ekarpenak bidaliko bazenizkigu. Agur bero bat

Tira ba, erantzunak mamia dauka, eta uste dut merezi duela horri garrantzia pittin bat emateak.

Lehenik eta behin, erantzunean atxikitutako “URL” edo esteka horrek ez du batere aintzat hartzen gure hizkuntza, lehenengo inpresiotik hasteko.

Bigarrenez, estekari jarraituta, honako honekin topo egiten dugu, edo hala gertatu zait niri:

Irekiak euskara bultzatu egiten duela dioen esaldiarekin bat, gaztelania hutsean dauden datuak agertzen dira ezkerreko zutabean, eta testu nagusiari erreparatuta, euskaraz (omen) dagoena, akats eta molde artifizialak aurkitzen ditugu: “modu normalizatuan”, “hainbat kolektiboaren”, “zeren saihesten baita”, “elkarrizketatzeko dutena ahalmen babesten da”, “geratu ez dadin”, e.a.

Horrez gain, ezin ahaztu idazkera artifizial hori, batere hurbiltasunik ez duena. Zergatik errepikatu gaztelaniaren moldea perpaus inpertsonalak erabilita behin eta berriro?

Gainera, gaur bertan, Irekiaren Twitter bidez heldu zait hitzaldi baten iragarkia. Honatx:

Egin dezagun akatsen zerrenda “txiki” bat, larrienak edo, hobetzeko beste batzuk ere badaudelako:

Hilaren izena (otsaila) letra larriz dago.
Lakuan ez al dago “ekitaldi-aretorik”? Salón de actos ez zait euskaraz oso erabaki zuzena iruditzen.
Badirudi baita ere, orain “Gobierno Vasco” esan behar dugula euskaraz.
Berriro ere, orduekin arazoak: “15:00etik 16:45etara”? Hori ez da orduak idazteko modua.
“Izena eman dezakazu hermen“. Tira, argi ikusten da.

Baina larriena zer da? Larriena Irekiak atzo emandako erantzuna bera izan zen. Zergatik?

Erantzunean inbertitzen dutelako, hau da, irudian, eta ez euskaraz diskurtso egokia eraikitzen. Irekiaz esaten denak dauzka arduratuta, eta ez ordea, Irekian euskaraz esaten denak.
Planteatzen nituen arazoei ez diete erantzun zuzenik ematen.
Berriro diot, ados nago “kolaborazioarekin” orokorrean, baita Gobernu Irekiarekin. Baina Gobernuak bere lana egin behar du, ez diogu besteok lana egin behar. Gobernuan lan egiten dutenak erabakiak hartzeko daude bertan, eta erabaki zuzenenak ahal izanez gero. Proposamenek beste ildo bat jarraitu beharko lukete, eta ez beste batzuei dagokien lana egin edo zuzentzearena.

Adibideekin bukatzeko, ez du merezi Eusko Jaurlaritzako lan hizkuntza zein den aztertzeak, hori bai, hurrengoa bezalako mezuak ikusi behar izana onartezina iruditzen zait:

Itzultze prozesuan dagoela? Mesedez!! Hori da euskararen alde egiteko modua? Euskal irakurlea zamatzea? Azkenak izan behar al dugu informazioa irakurtzen? Hori bai, hori errespetu falta galanta da, eta berriro erabiliko dut hitza, ONARTEZINA guztion gobernua izan nahi duen horretatik etorrita.

Eta Eusko Jaurlaritzarentzako aholkuz mozorrotutako inpresio batekin amaitu nahi dut gaurkoa: hobe lukete Internet bidezko zainketa gailu edo tresnetan gutxiago gastatuko balute, eta apur bat gehiago gastatu diskurtso egoki eta zuzena eraikitzen.

Irekia ala Enkriptatua?

Irudiz eta adibidez osatu nahiko nizueke gaurko gaiaren gaineko disertazioa, irudi batek esandako 10.000 hitzek balio dezaketena baino nahikotxo gehiago balio duelako.

Nik ere, jakina, irekia eta argia nahi dut honako post hau. Ulergarria, arina, ulerterraza…

Hori bai, Eusko Jaurlaritzak abian jarri berri duen Irekia egitasmoak, ordea, ez du ematen helburu berberak dituenik, behintzat hartzaile euskalduna aintzat hartzen badugu.

Ba bai, kuriosoa da, gobernua irekitzeko eta ustez gardentzeko sortu dena, euskaldunok iluntasunean eta opakutasunean hondoratzen gaitu. Benetan, irakurle euskaldunok pazientziaz jantzi behar dugu, beste ezer egiteko astirik sobera izango bagenu bezala tratatzen gaituzte, asko eta askotan gaztelaniara jo behar baitugu gure hizkuntzan idatzitakoa desenkriptatzeko.

Begirada bat baino ez zaio bota behar Irekia Gobernu Irekiaren web orriari. Ez dut euskararen kalitatearen azterketa sakonik egin nahi, baina bertatik pasatzen denak berehalakoan igarriko du zerbaiten kutsua: artifizialtasuna. Ez dago eroso sentitzeko modurik web orria irakurtzean; hizkuntza, askotan, oso zehatza edo egokia ez den bezalaxe, ez da batere hurbila. Hoztasuna eta artifizialtasuna agerian geratzen dira alegia.

Egia da hori sentsazio subjektiboa baino ez dela, baina urteak dira edozer gauza irakurtzen, eta hor ez dago hurbiltasunik, ez dago hizkuntza egokirik.

Azken horren adibiderik, egokitasunarena alegia, bai jar dezaket ordea, adibidez web orrian bertan ikus daitezkeen batzuk:

Lehendakariak “Euskadiko Ekonomia suspertzen hasi dela” baieztatzen du. Normalean baieztatzen al du hori lehendakariak? Nolako maiztasunarekin? Egia da ez litzatekeela harritzekoa izango Patxi Lopez halako pitokeriaren bat esaten entzutea egunero, baina ematen du esaldi horretan aditz denborarik egokiena “baieztatu du” litzatekeela, ezta?
Open data, datu-publikoen irekidura: datu publikoetan sartzeko zirrikitua zabaltzen ari ez badira, badirudi irekidura hitza ez dela doiena. Eta beste alde batetik, utz dezagun alde batera aditzekin izenak sortzeko joera erdalduna, erabil ditzagun aditzak ezagutzen ditugun moduan: “datu publikoak irekitzea”.

Web orriarekin batera, Irekia hau, presente daukagu sare sozialetan ere bai, hala nola, Twitteren. Lagun batek bidalitakoekin (ESKERRIK ASKO) osatu nahi dut Gobernu berri honek enkriptaziorako daukan grina, eta hona hemen Twitter sare sozialean “Irekiak” utzitako perlatxo batzuk:

Euskarari jaramonik ez hitzaldi baten. Baina horrezaz gain… “emara”? Hori zer da? Txori espezie berria? Amara auzoko enarak?

Beste batzuk:

Orduak idazteko modu berezia, “jarraitu dezakezue”…

Esaldi potoloa: “eta baita”, “ere” lokailua amaieran ahaztuta, “behar” aditzak NOR NORK behar du…

“Bapateko itzulpenik”?? Ez al da “bat-bateko” izango? Edo “aldibereko”?

Eta lodikote bat, ea baten batek esaldiari zentzurik harrapatzen dion, hitzen baten ortografia ahaztuta:

Misterio, enkriptazio borobila. Zer esan nahi du horrek? Galderak euskaraz egin daitezkeela edo? Hala bada, eskerrak Gobernu Irekiak gure hizkuntz eskubideak aintzat hartzen dituen, bestela akabo.

Badaukat materiala jarraitzeko, baina idazki bakar baterako gehiegi izango litzateke irakurlerik sutsuenarentzat ere. Dena dela, gauzak zelan dauden, ez dut uste Eusko Jaurlaritza eta Gobernu Irekiari buruz idatziko dudan azken testua izango denik.

Laburbilduz: ongi etorriak Irekiaren kontzeptu ezkutura. Zorionak Lopez!