EiTBrentzat Iparralden ez dago euskaldunik

EiTBrentzat Iparralden ez dago euskaldunik, argi eta garbi.

Baieztapen hori ez da edonondik ateratako ondorio interesatua, eta egia esan, ez dut hausnarketa sakonik egin behar izan konklusio horretara iristeko, ez horixe. Askoz errazagoa izan da dena.

Twitter sare sozialeko berriak jarraitzen ari nintzela, EiTBiparralderen txioa heldu zitzaidan, hau da, EiTBk Iparraldeko berriak emateko duen kontutik mezua heldu zitzaidan. Mezua frantses hutsean zegoen. Neure buruari esan nion, tira, betikoa izango da, 140 karaktereak itzultzen ibiliko dira… eta ez, ez zitzaidan euskarazko “txiorik” heltzen.

Aztoratuta, ulertu ezinik eta ezin sinetsi nenbilela, “EiTBiparralde” horren kontuan sakatu nuen, informazioa eskuratzeko asmoz, eta zoritxarrez, datorrena begiztatu behar izan nuen:

Den-dena frantsesez, berririk ez euskaraz edo eskuaraz.

Hala ere, aukera berria eman nahi izan nion EiTBri, Twitterekoa salbuespena izan zitekeelakoan. Esperantza horrek bultzatuta EiTBren web orrian sartu nintzen azterketa txikitxo bat egitera.

Hasteko, euskara eta gaztelaniazko bertsioak berdinak dira edukietan. Oro har (erabat ez esatearren) Hegoaldeko berriak daude irakurgai, eta ez dago Iparraldekoak hautatzeko modurik.

Baina… o! sorpresa! Frantsesezko bertsioan sartuz gero, edukiak zeharo aldatzen dira, eta bilatzen ari ginen Iparraldeko informazioa agertzen zaigu. Jakina, informazio hori euskaraz irakurtzeko modurik ez dago, inondik inora.

Penagarria da, baina esandakoak esan eta gero, zelan esan genezake EiTBk aintzat hartzen dituela Frantziar Estatuko errealitate administratiboan bizi diren euskaldunak? Ez dago modurik.

EiTBk bere kuota folklorikoa betetzen du Iparraldeko berriren bat nola edo hala emanda, baina EiTBrentzat, Iparralden ez dago euskaldunik, edo okerrago, Iparralden bizi diren euskaldunek ez dute euskaldunak izateko eskubiderik.

Irekiarentzako erantzun irekia

Benetan, hasiera-hasieratik garbi gera dadila Gobernu Irekiaren ideia ez dudala batere begi txarrez ikusten, betiere ez bada pertsona bakar baten propagandarako erabiltzen behintzat. Baina hori beste gai bat zabaltzeko izango litzateke, eta gaurkoan ez natorkizue Irekiaren erabilera pertsonalistaz edo alderdikoiaz hitz egitera.

Bloga jarraitzen hasi bazarete, atzoko idatzian, Irekia Gobierno Abiertok euskara zelan darabilen salatu nuen, edo pixka bat agerian utzi bederen. Bada, Irekia egitasmoan lanean dabiltzanek iruzkina utzi zidaten, honako hau alegia:

Kontuan hartuko dugu hori eta gai hau zuzendu eta behar bezala bideratu nahi dugu. Eskertuko genizuke, beharrezkoa dela uste baduzu, http://www.comunidadvascainnovadores.net/pg/pages/view/8427/-ra zure ekarpenak bidaliko bazenizkigu. Agur bero bat

Tira ba, erantzunak mamia dauka, eta uste dut merezi duela horri garrantzia pittin bat emateak.

Lehenik eta behin, erantzunean atxikitutako “URL” edo esteka horrek ez du batere aintzat hartzen gure hizkuntza, lehenengo inpresiotik hasteko.

Bigarrenez, estekari jarraituta, honako honekin topo egiten dugu, edo hala gertatu zait niri:

Irekiak euskara bultzatu egiten duela dioen esaldiarekin bat, gaztelania hutsean dauden datuak agertzen dira ezkerreko zutabean, eta testu nagusiari erreparatuta, euskaraz (omen) dagoena, akats eta molde artifizialak aurkitzen ditugu: “modu normalizatuan”, “hainbat kolektiboaren”, “zeren saihesten baita”, “elkarrizketatzeko dutena ahalmen babesten da”, “geratu ez dadin”, e.a.

Horrez gain, ezin ahaztu idazkera artifizial hori, batere hurbiltasunik ez duena. Zergatik errepikatu gaztelaniaren moldea perpaus inpertsonalak erabilita behin eta berriro?

Gainera, gaur bertan, Irekiaren Twitter bidez heldu zait hitzaldi baten iragarkia. Honatx:

Egin dezagun akatsen zerrenda “txiki” bat, larrienak edo, hobetzeko beste batzuk ere badaudelako:

  • Hilaren izena (otsaila) letra larriz dago.
  • Lakuan ez al dago “ekitaldi-aretorik”? Salón de actos ez zait euskaraz oso erabaki zuzena iruditzen.
  • Badirudi baita ere, orain “Gobierno Vasco” esan behar dugula euskaraz.
  • Berriro ere, orduekin arazoak: “15:00etik 16:45etara”? Hori ez da orduak idazteko modua.
  • “Izena eman dezakazu hermen“. Tira, argi ikusten da.

Baina larriena zer da? Larriena Irekiak atzo emandako erantzuna bera izan zen. Zergatik?

  • Erantzunean inbertitzen dutelako, hau da, irudian, eta ez euskaraz diskurtso egokia eraikitzen. Irekiaz esaten denak dauzka arduratuta, eta ez ordea, Irekian euskaraz esaten denak.
  • Planteatzen nituen arazoei ez diete erantzun zuzenik ematen.
  • Berriro diot, ados nago “kolaborazioarekin” orokorrean, baita Gobernu Irekiarekin. Baina Gobernuak bere lana egin behar du, ez diogu besteok lana egin behar. Gobernuan lan egiten dutenak erabakiak hartzeko daude bertan, eta erabaki zuzenenak ahal izanez gero. Proposamenek beste ildo bat jarraitu beharko lukete, eta ez beste batzuei dagokien lana egin edo zuzentzearena.

Adibideekin bukatzeko, ez du merezi Eusko Jaurlaritzako lan hizkuntza zein den aztertzeak, hori bai, hurrengoa bezalako mezuak ikusi behar izana onartezina iruditzen zait:

Itzultze prozesuan dagoela? Mesedez!! Hori da euskararen alde egiteko modua? Euskal irakurlea zamatzea? Azkenak izan behar al dugu informazioa irakurtzen? Hori bai, hori errespetu falta galanta da, eta berriro erabiliko dut hitza, ONARTEZINA guztion gobernua izan nahi duen horretatik etorrita.

Eta Eusko Jaurlaritzarentzako aholkuz mozorrotutako inpresio batekin amaitu nahi dut gaurkoa: hobe lukete Internet bidezko zainketa gailu edo tresnetan gutxiago gastatuko balute, eta apur bat gehiago gastatu diskurtso egoki eta zuzena eraikitzen.

Irekia ala Enkriptatua?

Irudiz eta adibidez osatu nahiko nizueke gaurko gaiaren gaineko disertazioa, irudi batek esandako 10.000 hitzek balio dezaketena baino nahikotxo gehiago balio duelako.

Nik ere, jakina, irekia eta argia nahi dut honako post hau. Ulergarria, arina, ulerterraza…

Hori bai, Eusko Jaurlaritzak abian jarri berri duen Irekia egitasmoak, ordea, ez du ematen helburu berberak dituenik, behintzat hartzaile euskalduna aintzat hartzen badugu.

Ba bai, kuriosoa da, gobernua irekitzeko eta ustez gardentzeko sortu dena, euskaldunok iluntasunean eta opakutasunean hondoratzen gaitu.  Benetan, irakurle euskaldunok pazientziaz jantzi behar dugu, beste ezer egiteko astirik sobera izango bagenu bezala tratatzen gaituzte, asko eta askotan gaztelaniara jo behar baitugu gure hizkuntzan idatzitakoa desenkriptatzeko.

Begirada bat baino ez zaio bota behar Irekia Gobernu Irekiaren web orriari. Ez dut euskararen kalitatearen azterketa sakonik egin nahi, baina bertatik pasatzen denak berehalakoan igarriko du zerbaiten kutsua: artifizialtasuna. Ez dago eroso sentitzeko modurik web orria irakurtzean; hizkuntza, askotan, oso zehatza edo egokia ez den bezalaxe, ez da batere hurbila. Hoztasuna eta artifizialtasuna agerian geratzen dira alegia.

Egia da hori sentsazio subjektiboa baino ez dela, baina urteak dira edozer gauza irakurtzen, eta hor ez dago hurbiltasunik, ez dago hizkuntza egokirik.

Azken horren adibiderik, egokitasunarena alegia, bai jar dezaket ordea, adibidez web orrian bertan ikus daitezkeen batzuk:

  • Lehendakariak “Euskadiko Ekonomia suspertzen hasi dela” baieztatzen du. Normalean baieztatzen al du hori lehendakariak? Nolako maiztasunarekin? Egia da ez litzatekeela harritzekoa izango Patxi Lopez halako pitokeriaren bat esaten entzutea egunero, baina ematen du esaldi horretan aditz denborarik egokiena “baieztatu du” litzatekeela, ezta?
  • Open data, datu-publikoen irekidura: datu publikoetan sartzeko zirrikitua zabaltzen ari ez badira, badirudi irekidura hitza ez dela doiena. Eta beste alde batetik, utz dezagun alde batera aditzekin izenak sortzeko joera erdalduna, erabil ditzagun aditzak ezagutzen ditugun moduan: “datu publikoak irekitzea”.

Web orriarekin batera, Irekia hau, presente daukagu sare sozialetan ere bai, hala nola, Twitteren. Lagun batek bidalitakoekin (ESKERRIK ASKO) osatu nahi dut Gobernu berri honek enkriptaziorako daukan grina, eta hona hemen Twitter sare sozialean “Irekiak” utzitako perlatxo batzuk:

Euskarari jaramonik ez hitzaldi baten. Baina horrezaz gain… “emara”? Hori zer da? Txori espezie berria? Amara auzoko enarak?

Beste batzuk:

Orduak idazteko modu berezia, “jarraitu dezakezue”…

Esaldi potoloa: “eta baita”, “ere” lokailua amaieran ahaztuta, “behar” aditzak NOR NORK behar du

“Bapateko itzulpenik”?? Ez al da “bat-bateko” izango? Edo “aldibereko”?

Eta lodikote bat, ea baten batek esaldiari zentzurik harrapatzen dion, hitzen baten ortografia ahaztuta:

Misterio, enkriptazio borobila. Zer esan nahi du horrek? Galderak euskaraz egin daitezkeela edo? Hala bada, eskerrak Gobernu Irekiak gure hizkuntz eskubideak aintzat hartzen dituen, bestela akabo.

Badaukat materiala jarraitzeko, baina idazki bakar baterako gehiegi izango litzateke irakurlerik sutsuenarentzat ere. Dena dela, gauzak zelan dauden, ez dut uste Eusko Jaurlaritza eta Gobernu Irekiari buruz idatziko dudan azken testua izango denik.

Laburbilduz: ongi etorriak Irekiaren kontzeptu ezkutura. Zorionak Lopez!

Euskalerria irratiaren aldeko epaitza

Nafarroako Gobernuak euskararekin duen jarrera ez da orain azaleratuko dugun gai berria, mamitsua izan arren. Agian beste baterako utziko dugu horri buruzko azterketatxo sakonagoa.

Oraingoan berria Nafarroatik datorkigu, bai, baina berri ona da. Berria egunkariak jasotzen duen titularra irakur dezakezue jarraian:

Epaitzak ez du gora jotzeko biderik uzten.

Euskalerria irratiaren kasua bitxia da benetan, eta bitxia hitza darabilt egoera batzuek merezi duten izena publikoki ez adierazteko eta irakurleon begiak ez zikintzeko. Kasua da, Nafarroako Gobernuak 1998an ere, euskaraz emititzen duen irrati hau lizentzia banaketatik kanpo utzi zuela.

Orduan, Euskalerria Irratiak auzia irabazi zuen, baina 2006an lizentzia gabe utzi zuten berriro ere, eta auzitegietarako bisita antolatu zuten bigarrenez. Eta bigarrenean ere, irabazi.

Garbi dago Miguel Sanzi euskarak destorbu egiten diola, eta “aniztasuna” eta “pluraltasuna” bezalako hitzak ahoa betetzeko bakarrik ahoskatzen dituela, EAEko bere homologoaren antzera; baina ematen du justiziarik badagoela kasu batzuetan.

Nafarrek euren “Lingua Navarrorum” den euskara entzun, hitz egin eta irakurtzeko eskubidea dute, eta Euskalerria irratiak eskubide horiek apur bat urreratzen dizkie.

Ulertzen dut zein zaila izan daitekeen euskalduna eta nafarra izatea, baina Euskal geografiako beste leku batzuetatik honako mezu hau: gogoan zaituztegu, eta zuekin gaude.

Gaurkoz amaitzeko, Zaldieroa marrazkilari nafarraren biñeta batekin amaitu nahiko nuke idazten, Nafarroako gure neba-arreben omenez.

Euskararen guda santua

Blog honi lehenengo ukituak nondik eman ez nekiela, euskarari buruzko bi berri txar edo arduratzeko modukoekin topo egin dut idatzizko prentsan, Bizkaiko bi egunkari salduenetan hain zuzen ere: Deia eta El Correo Español.

Alde batetik, Deiak PP eta PSEren asmoa salatzen du. Lan eskaintza publikoetan, euskararen balioa jaitsi nahi dute merituetan. Hona titularra:

[Enlace roto.]

Laura Garrido popularrak dio “euskarak ez duela gai baztertzaile eta erabakigarria izaten jarraitu behar”. Horiek betiko egia ustelak dira, euskaldunok asper-asper eginda aditzen ditugunak. Zer eta nor da baztertzaile? Hizkuntza bakarra dakiena ala hizkuntza baten baino gehiagotan moldatzen dena?

Gainera, badatozkit galdera gehiago burura: PSEk ez al zuen guztiontzat gobernatu behar? Nola definitzen dute euren normaltasun hori? Euskaldunok ez al gara normalak?

Uste dut ez dela argudio gehiagorik behar, baina bai zerbait gogora ekarri: bi hizkuntza ofizial daude Euskal Autonomia Erkidegoan, euskara eta gaztelania, eta Administrazio Publikoek bermatu behar dituzte inork edo ezerk baino gehiago euskaldunon hizkuntza-eskubideak, orokorrean, gure hizkuntzan aritzeko eskubidea alegia.

Bigarrenik, El Correo Españolen irakurritakoak ez du atzean uzten aurreko berriaren larritasuna. Honatx:

[Enlace roto.]

Argi dago hizkuntza eta hezkuntza direla PPSOE binomioak suntsitu nahi dituen eraikin nagusiak. Eta El Correo egunkariak (Vocentok oro har) joko zikina egiten laguntzen die lan horretan.

PP koldarkeriaz azaltzen zaigu oraingoan, seinalatuz baina azkar baten atzamarra poltsikoan sartuta, ikus ez dakion. Non daude akusazio horien frogak? Zergatik ez dute salaketa jartzen eta gero publiko egiten? Zergatik erabaki dute akusazioa botatzea salaketa barik eta eskolen izenik eman gabe?

Baina hori ez da hondo-hondoan dagoen gaia. PPk zergatik defendatzen du hain sutsuki argi eta garbi porrot egin duen “A” eredua? Arrazoi bakarra dago: euskarak, gure hizkuntzak, traba egiten die, auskalo zergatik, norberak bere arrazoiak pentsa ditzake, baina garden-garden, euskara arazoa da PPrentzat, eta luzapenez, PSErentzat berarentzat ere bai.

Hezkuntza eredu bideragarri bakarra EAEk osatzen duen administrazio-esparru barruan, baita beste batzuetan ere, ofizialak diren bi hizkuntzak irakasten dituen eredua da, hori ezarri eta bermatzea.

Guztion ondarea dira euskara eta gaztelania, eta ezin zaio inori ukatu bietako bat erabiltzeko eskubidea. Eta horretarako, gizarte elebiduna eraikitzea da bidea.

Eta bide horretatik ibiliaz, Deiako titularrean irakurtzen genuena ere konponduko litzateke PPSOErentzat. Gizarte elebidun baterako oinarriak jarrita, etorkizunean ez genukeelako euskararen baremaziorik behar izango Lan Eskaintza Publikoetan, gaur egun, gaztelaniaren baremaziorik behar ez den bezalaxe.

Amaitzeko, galdera tontoa, edo erretorikoa: nork politizatzen du euskara? Nik garbi daukat, eta zuek?

Kaixo blogzale guztioi

Nire izena Ugaitz da, eta abentura berriari hasiera emateko asmoz zabaldu dut blog hau.

Egia esan, euskara Interneten agertzea berebizikoa da Europako hizkuntza zaharrena bizirik mantentzeko, eta hizkuntza modernoa dela argi eta garbi uzteko. Euskaldunok merezi dugu Interneten zer irakurri izatea, ezta?

Bada harri koskortxoa jarri nahi dut ibilbide horretan, nire ekarpen txikia.

Ongi etorriak izango zarete irakurle guztiok, idatzitakoarekin ados egon zein ez egon, betiere errespetu tonua mantentzen baldin badugu, modu onak alegia.

Blog honetan jorratuko ditudan gaiak anitzak izango dira, baina nire interesak aintzat hartuta, batez ere bi gai izango ditugu bueltan ziur asko: euskara eta euskal politika. Hori bai, noizean behin seguru ugaitzkeriaren bat bururatzen zaidala, eta hori barkatzen jakingo duzue seguruenik.

Eta aurkezpen post honi amaiera emateko, zergatik “Hitzak eta hotsak” izenburua? Ideiak, burutazioak, argudioak, azalpenak… burua kolpatzen diguten hitzak besterik ez dira gehienetan, eta buruan daukagun hitz horien hotsa ekarri nahi dut bitakora honetara. Zuen gozamenerako, espero.

Mila esker hona hurbiltzeagatik.