Elkarrizketa Isabel Celáarekin, Mrs. Probeta

Hezkuntza sistema tirabira asko sortzen dituen gaia da politikagintzan. Euskadin tirabira horiek izugarri gordintzen dira euskararen auziarekin, euskara ez politizatzeak dakarren politizazioarekin.

Gaur jakin dugu Isabel Celáak, EAEko Hezkuntza sailburua, esperimentu berria egin nahi duela hezkuntza eta eleaniztasunarekin. Berrogei bat ikastetxe hartu hemendik, hiru hizkuntza handik, probeta baten sartu, guztia ondo irabiatu, Bunsen pizgailuari eman eta ea zer ateratzen den.

Patxi Lopezen elkarrizketarekin hasi genuenaren haritik, gaurkoan Mrs. Probeta ekarri dut blog honen umorearen txokora, erantzun batzuen bila.

Ugaitz: Egun on, Celáa andrea.

Isabel Celáa: Egun on, bai, esto… zuri.

U: Nonbaitetik hasteko, urtebete pasa da PSE hauteskundeetan bigarren geratu zenetik. Ordutik hona, zer nolako balantzea egingo zenuke?

IC: Euskal gizartea, orokorrean, koskortu egin zaigu. Orain urtebete, heldugabea zen gizartea hezteko erronkari heldu genion, eta gaur egun, denak daude formal-formal.

U: Den-denak? Bosgarren solairuko auzokoak esan dit herria hankaz gora jartzen ari zaretela, tabernariak ETB ikusterik ez dagoela, lagun batek ez duela oso ondo ulertzen PP eta PSE elkarren ondoan ibiltzea, bus gidariak alaba eskolako jantokian utzi behar duela eta ez dakiela zer gertatuko den grebarekin, jubilatu batek 25 enpresari biltzen dituen batzar batetik ondorio garbirik atera daitekeen ez daukala oso garbi… eta jarrai nezake.

IC: Baina horiek eguneroko arazotxoak dira. Gainera, zu ziur basat… ejem! abertzale askorekin hitz egiten duzula, eta noski, abertzaleok ez duzue oso ondo ulertu oraindik demokraziak zelan funtzionatzen duen. Baina herriak bai.

U: Zer ulertu behar dut? Abertzaleok ez dugula hausnarketarako gaitasunik ala abertzaleok ez garela herriaren parte?

IC: (ahotsaren tinbrea igo egiten du) Cucurrucucu palomaaaaaaa… Ui! Dei bat, barkatuko didazu une batez? Polita politonoa?

U: Zer erremedio…

IC: Aja, mmmm, bai, bai…  … …  Erosi! (telefonoa poltsan gordetzen du). Nondik gindoazen? A! Bai! Gaztelania erdoiltzeko arriskuan dago gure ikasleen artean, eta hizkuntza babesteko hezkuntza-sistema egokia diseinatu beharrean gaude.

U: Hobe izango da gaian zentratzea, arrazoi duzu, bestela… Matrikulazioaren azken datuek argi eta garbi erakutsi digute gurasoen %96k eredu euskaldunen aldeko hautua egiten dutela. Ez du ematen gurasoek arriskuan ikusten dutenik euren seme-alaben gaztelania maila, ezta?

IC: Ez, gurasoek ez dute ikusten, baina gobernuak bai. Gobernuak dena ikusten du, gobernuak uneoro daki zertan zabiltzan. Atzo, iluntzeko 22:00 aldera… ez al dizu lotsarik ematen???

U: (aho bete hortz) Orwell utziko dugu momentuz, ondo baderitzozu. Datorren ikasturteari begira, 40 ikastetxetarako esperimentua proposatu duzu, xehetasun handirik gabe, baina ingelesa, euskara eta gaztelania txertatzen ditu proposamenak. Serioa al da umeekin esperimentatzea edo gobernuak sistema zehatz eta egonkorrik ez aurkeztea?

IC: Mengelek ere esperimentuak egin zituen umeekin, eta historia liburuetan agertzen da. Hori ez du edonork lortzen.

U: Ez dakit adibidea oso fina den… Saiatuko naiz galdera bestela formulatzen. Ume bat hartzen baduzu, eta bere ikasketa prozesua aztertu X urtez, emaitzak onak ez badira, zer egin ume horrekin? Nola berreskuratu denbora? Halako proposamenek ez al dituzte hausnarketa sakonagoak eta adostasun handiak behar?

IC: Baina zuk zer uste duzu? Ikusi nahi zintuzket Antonio Basagoitirekin bilera baten. A eredua, A eredua, A eredua… joe!!! Ni ere A ereduaren alde nago, CeláA da nire abizena, baina makilatu beharko dugu A eredua nola edo hala, ezta? Paper polit batekin estali, lazotxo gorriarekin lotu, eta ea gizarteak pakete-sorpresa erosten digun.

U: Nola bermatuko da euskararen maila behintzat gaztelaniakoaren parekoa izatea lortzea?

IC: Aztertzen ari gara.

U: Astean zenbat ordu emango dira hizkuntza bakoitzean?

IC: Aztertzen ari gara.

U: Zein ikastetxetan jarriko da abian egitasmoa?

IC: Aztertzen ari gara.

U: PSE hurrengo hauteskundeetara aurkeztuko al da?

IC: Aztertzen ari… eeeii! Ia ia, e? Baina ez nauzu harrapatu. Alproja…

U: Jarraituko dugu. Euskal Herriko Uniber…

IC: Euskal Herria ez da existitzen!!

U: Barkatu?

IC: tu tu tu tu tu tu tu tu tu…

U: Tira, amaitzen joango gara. Zerbait gehitu nahi duzu?

IC: Bai, nolakoa da Patxi Lopez aurrez-aurrekoan?

U: Zuk galdetzen didazu niri?

IC: Bai. Aurreko baten elkarrizketa egin zenion, ezta? Nik ez dut ia ezagutzen, beti dabil Ipodari entxufatuta, Bruce Springsteen entzuten edo argazki poseak egiten. Ez dut aukerarik izan berarekin hitz egiteko.

U: Oso pertsona berezia da.

IC: Jatorra, e? Bai, hala uste dut nik ere bai. Zer? Amaitu dugu, ezta? Laborategira itzuli behar dut.

U: Bai, bai, joan lasai.

Eta gero, gerokoak izango ditugu.

Irekia eta Antonio Basagoiti lehendakari jauna

Hizkuntza idatziz darabilgunean, zer idazten dugun horrekin adi eta tentuz ibili behar dugu, batez ere erakunde ofizial batek ematen duen informazioa baldin bada.

Azken egunotan, Irekiaren web orrian (nola ez) honako titular hau irakurtzeko parada izan dut:

Lehendakaria Antonio Basagoiti Euskadiko PPren presidentearekin bildu da

Irekiako erredaktoreentzako gaurko ikasgaian, titularra irakurrita, komaren erabilera egokiaz jardungo naiz. Adibide hutsez emandako lezioa izango dugu.

Lehenik eta behin, onartu beharra daukat oso ondo pasatu dudala  esaldiaren interpretazio desberdinak imajinatzen, hona hemen pare bat:

1. “Lehendakaria, Antonio Basagoiti, Euskadiko PPren presidentearekin bildu da”:  gustukoen dudan interpretazioa da, argi baino argiago uzten baitu EAEn nork agintzen duen, aginte makila nork daraman alegia. Antonio Basagoitiri lehendakaritza aitortzeak errealitatera hurbiltzeko saiakera isla dezake Eusko Jaurlaritzaren aldetik.

2. “Lehendakaria, Antonio, Basagoiti, Euskadiko PPren presidentearekin, bildu da”. Hori ere ez da makala. Erraz irudika dezaket Irekiako langileen nahaste momentu hori: Ba! Ez dugu gogoratzen lehendakariaren izena, nor da betaurrekoak dituen tipo hori? Bai, saxoa jotzen duena! Jo! Ba Antonio aurpegia dauka. Ale ba! Antonio deituko diogu lehendakariari. Jakina, horrenbeste egun galduta ibili eta gero, edonori ahantzi dakioke lehendakariaren izena, barkatzekoa da.

Eta komekin jolasean ibil gaitezke mugarik gabe, nahi duguna ulertu arte.

Dena dela, titularrak esaten duena ahaztuta, eta esan beharko lukeena ekarriz, esaldiak honakoaren antza hartu beharko luke: “Lehendakaria, Antonio Basagoitirekin, Euskadiko PPren presidentea, bildu da”.

Baina perpausa apur bat findu nahi izanez gero, erakunde ofizial batek idatzi beharrekoari hurrengoarenetik hurbilago egotea legokio: “Lehendakaria Antonio Basagoitirekin bildu da, Euskadiko PPren presidentea”. Eta horrela ez dago zalantzarako edo trufarako biderik.

Irekiaren asmoa irakurle euskaldunaren irudimena potentziatzea eta sustatzea baldin bada, mesedez, ez dezatela estilo liburuko hizkirik ere alda. Horrela, politika-fikzioa eta umorea irabazle aterako dira. Hori bai, erakunde ofizialaren xedea informatzea baldin bada, idatz dezatela arauei jaramon apur bat eginda.

Hala ere, ni pozik geratzen naiz, momentu onak bizi ditut Irekiaren web orria bistaratzen dudanean, eta horrek ez dauka preziorik.

Amaitzeko, eranskin lez, delituaren froga:

ETB4. Aukerak zabaltzen

Jakin berri dugu zein izango den [Enlace roto.]. Antza, kirola izango da gaia, “Euskalsport” edo, erdia euskaraz eta erdia espainieraz.

Ikusiko dugu, praktikan, zelan banatuko den hizkuntza bakoitzari emango zaion astia. Eta ez astia bakarrik, hizkuntzei garrantzia bera ematen zaiela ondorioztatzeko ez baitugu bakarrik denbora neurtu behar izango, beste zenbait eragile sartzen dira jokoan: prime-time deritzon horretan zein hizkuntza izango da nagusi? Programazioaren kalitateari dagokionean, euskarazko formatuek espainierazkoen kalitateari eutsiko al diote? Kalitate handiagoa izango dute? Berdintsua? Hori guztia, telebista martxan dagoenean aztertu ahal izango dugu.

Dena dela, kate berri honek eman diezazkigun aukerak izan nahi nituzke hizpide gaurkoan.

Kirol-katea izango dela aintzat hartuta, abagune aparta dago Ipar Euskal Herriari leihoa irekitzeko, euskaraz jakina. Frantziar estatuan, futbolaren parean dagoen  beste kirol bat dugu, agian futbolaren gainetik, errugbia hain zuzen ere. Frantziako goreneko ligan jokatzen duten bi euskal talde dauzkagu, Biarritz Olympique Pays Basque eta Aviron Bayonnais, Lapurdikoak biak.

Aurten ez dago euskal talderik futboleko Champions Leaguen, eta hala ere, EiTBk sosak gastatu ditu horren eskubideak erosteko. Ba euskal telebista publikoa halako gastuetan sartuta dagoela ikusirik, agian Iparraldeko ikusleei (eta Hegoaldeko errugbi eta kirolzaleei) berri onen bat emateko garaia izan liteke.

Nire aburuz, punta-puntako kirol emanaldiak izango lirateke, elitekoak, eta euskal taldeei hurbileko jarraipena egiteko aukera paregabea. Horrez gain, Iparraldeko euskaldunekin harremanak estutzeko ere balio izango luke, eta EiTBren irudia sustatzeko Bidasoatik harago dagoen Euskal Herriaren zatian.

Euskarak Frantziar Estatuan bizi duen egoera ezagututa gainera, urrats txikia baina sendoa izango litzateke egungo Eusko Jaurlaritzak gure hizkuntzarekiko duen jarrera agerian uzteko.

Hemen eta orain dauka aukera EiTBren zuzendaritza taldeak. Erronkari heltzeko asmorik?

Irekia eta hondamendia

ETS enpresak egiten dituen lanak, Irekiaren arabera, hondaketa edo hondatze lanak dira. Hau da, gauzak oraindik eta okerrago jartzen dituzte.

Irekiak esandakoari jarraiki, ETSren lanak deskribatzeko hurrengo sinonimoak ere erabil litezke: narriadura edo andeatze lanak.

Ez du azalpen luzeagorik merezi, baina ondo pentsatu nahi izanez gero, ematen du testu horretan erabiltzeko hitzik egokiena hondEaketa dela, makinek edota langileek lurzorua zulatzea alegia.

Batetik bestera badago alderik, ezta?

Hizkuntza mespretxatzeak horrelakoak dakartza zoritxarrez (edo zorionez).

%96ko B eta D bitaminak

Hori da [Enlace roto.], eta horrela onartu du EAEko gobernuak.

Are gehiago, gobernuak ikastetxeko hogei eskaera  exijitzen zuen A ereduko ikasgela zabaltzeko, PPk muga hamabostean  jartzen zuen bitartean. Bada, ez da ezta hamabostera heldu den kasurik egon Erkidego osoan.

Dena dela, argi dago ez dutela amore emango, ez diotela gizarteari entzungo. Gaur Arantza Quirogari (Legebiltzarreko presidentea eta PPkidea) Xabier Lapitzek eginiko elkarrizketa entzun dut Onda Vascan, eta A ereduarekin tematuta daudela ezin ageriago utzi du.

Orain arazoa ez da 15 eskaera egotea ikastetxe baten, ez. Orain, noski, ikastetxe bat baino gehiagotako eskabideak batuta, tira, ikasgela batzuk zabaltzeko ematen duela esan du Quiroga andreak, hortaz egon badagoela eskaririk.

Ez zaio axola zer nolako hizkuntza mailarekin ateratzen diren eskolatik, ez zaio axola elebitasuna, ez zaizkio axola bertoko umeen eskubideak; umeen eskubidea baita hizkuntza biak jakitea, eta gurasoen erantzukizuna da hori bermatzen saiatzea, hala nola administrazioaren beraren erantzukizuna ere bai.

Baina ni Legebiltzarreko presidenteak egindako baieztapen batekin geratu naiz. Agian oso zeharka jarri diote arreta entzuleek, beharbada ez dira bere garrantziaz ohartu, baina Quirogak zera esan du, “gauza bera esango nuke D ereduarekin gertatuko balitz” (itzulpen librea, jakina).

Hortaz, txaloak eta bibak botatzeko moduan gaude euskaldunok. Hori bada PPren jarrera, imajinatzen dut Nafarroako Erkidegoko eremu guztietan euskaraz ikasteko eskubidea bermatu egingo dutela, ezta? Hala ere, ez dakit zergatik, baina uste dut ez dela horrela izango.

Mesedez, lehia gehiagorik ez hizkuntzarekin, eredu bakarra behar dugu hezkuntzan, herri honen hizkuntza ofizial biak behar den moduan ikastea berma dezakeen eredua. Gizarteak eskatzen duelako, eta euskarak merezi duelako.

Bien bitartean, zenbaiten erasoek makal ez gaitzaten,  batez ere D bitamina hartzen jarraituko dugu euskaltzaleok.

Irekia ala Enkriptatua?

Irudiz eta adibidez osatu nahiko nizueke gaurko gaiaren gaineko disertazioa, irudi batek esandako 10.000 hitzek balio dezaketena baino nahikotxo gehiago balio duelako.

Nik ere, jakina, irekia eta argia nahi dut honako post hau. Ulergarria, arina, ulerterraza…

Hori bai, Eusko Jaurlaritzak abian jarri berri duen Irekia egitasmoak, ordea, ez du ematen helburu berberak dituenik, behintzat hartzaile euskalduna aintzat hartzen badugu.

Ba bai, kuriosoa da, gobernua irekitzeko eta ustez gardentzeko sortu dena, euskaldunok iluntasunean eta opakutasunean hondoratzen gaitu.  Benetan, irakurle euskaldunok pazientziaz jantzi behar dugu, beste ezer egiteko astirik sobera izango bagenu bezala tratatzen gaituzte, asko eta askotan gaztelaniara jo behar baitugu gure hizkuntzan idatzitakoa desenkriptatzeko.

Begirada bat baino ez zaio bota behar Irekia Gobernu Irekiaren web orriari. Ez dut euskararen kalitatearen azterketa sakonik egin nahi, baina bertatik pasatzen denak berehalakoan igarriko du zerbaiten kutsua: artifizialtasuna. Ez dago eroso sentitzeko modurik web orria irakurtzean; hizkuntza, askotan, oso zehatza edo egokia ez den bezalaxe, ez da batere hurbila. Hoztasuna eta artifizialtasuna agerian geratzen dira alegia.

Egia da hori sentsazio subjektiboa baino ez dela, baina urteak dira edozer gauza irakurtzen, eta hor ez dago hurbiltasunik, ez dago hizkuntza egokirik.

Azken horren adibiderik, egokitasunarena alegia, bai jar dezaket ordea, adibidez web orrian bertan ikus daitezkeen batzuk:

  • Lehendakariak “Euskadiko Ekonomia suspertzen hasi dela” baieztatzen du. Normalean baieztatzen al du hori lehendakariak? Nolako maiztasunarekin? Egia da ez litzatekeela harritzekoa izango Patxi Lopez halako pitokeriaren bat esaten entzutea egunero, baina ematen du esaldi horretan aditz denborarik egokiena “baieztatu du” litzatekeela, ezta?
  • Open data, datu-publikoen irekidura: datu publikoetan sartzeko zirrikitua zabaltzen ari ez badira, badirudi irekidura hitza ez dela doiena. Eta beste alde batetik, utz dezagun alde batera aditzekin izenak sortzeko joera erdalduna, erabil ditzagun aditzak ezagutzen ditugun moduan: “datu publikoak irekitzea”.

Web orriarekin batera, Irekia hau, presente daukagu sare sozialetan ere bai, hala nola, Twitteren. Lagun batek bidalitakoekin (ESKERRIK ASKO) osatu nahi dut Gobernu berri honek enkriptaziorako daukan grina, eta hona hemen Twitter sare sozialean “Irekiak” utzitako perlatxo batzuk:

Euskarari jaramonik ez hitzaldi baten. Baina horrezaz gain… “emara”? Hori zer da? Txori espezie berria? Amara auzoko enarak?

Beste batzuk:

Orduak idazteko modu berezia, “jarraitu dezakezue”…

Esaldi potoloa: “eta baita”, “ere” lokailua amaieran ahaztuta, “behar” aditzak NOR NORK behar du

“Bapateko itzulpenik”?? Ez al da “bat-bateko” izango? Edo “aldibereko”?

Eta lodikote bat, ea baten batek esaldiari zentzurik harrapatzen dion, hitzen baten ortografia ahaztuta:

Misterio, enkriptazio borobila. Zer esan nahi du horrek? Galderak euskaraz egin daitezkeela edo? Hala bada, eskerrak Gobernu Irekiak gure hizkuntz eskubideak aintzat hartzen dituen, bestela akabo.

Badaukat materiala jarraitzeko, baina idazki bakar baterako gehiegi izango litzateke irakurlerik sutsuenarentzat ere. Dena dela, gauzak zelan dauden, ez dut uste Eusko Jaurlaritza eta Gobernu Irekiari buruz idatziko dudan azken testua izango denik.

Laburbilduz: ongi etorriak Irekiaren kontzeptu ezkutura. Zorionak Lopez!