Joan den astekoaren jarraipen gisa, hona hemen Aitzol Astigarragak bidalitako informazioaz osatutako sarrera. Mila esker, Aitzol, eta badakizu txoko honetako ateak irekita dauzkazula.
Sarrera
2012ko apirilaren 18an, Euskal Herriko Unibertsitateko errektore taldeak bertso-saio berezia antolatzeko gonbita luzatu zigun: bertsolari eta makinen artekoa, alajaina! Erronkari baiezkoa eman eta Informatika Fakultateko hainbat ikerlari elkar lanean jarri ginen, bertsoBot-aren lehen prototipoa plazaratuz. Bi robot, Galtxagorri eta Tartalo, aritu ziren saio berezi horretan bertsolariekin batera, eta saioak arrakasta handia izan zuen medioetan. Jendaurrean eta bat-batean egindako saio esperimental horretatik ikasgai garrantzitsuak atera genituen, zinez: bai robotika arloari dagozkionak, eta baita testuen sorkuntza automatikoari buruzkoak ere.
Baina garrantzitsuena: orduko saioak balio izan zigun jolas gisa planteatutakoari serio heldu, eta bertsolaritza, hizkuntza-teknologiak eta robotika uztartuko dituen ikerketa-lerroari hasiera emateko.
Helburuak
Helburu praktikoa jarri diogu ikerketa-lerroari: bertsotan aritzeko gaitasuna erakutsiko duen makina autonomoa garatzea: bertsoa osatzeko instrukzioak ahoz jaso, hauek prozesatu eta ahalik eta bertsorik egokiena osatu eta kantatuz.
Baina helburu praktiko horren atzean, ikerketaren benetako oinarri diren beste helburu hauek dauzkagu:
- Makina eta gizaki arteko hizketa bidezko komunikazioa.
- Elkarrizketa sistema bat garatzea, bertsoa edo poesia oinarri gisa harturik.
- Giza-sormenaren eredu konputazionalak aztertzea.
- Poesia sortzaile automatikora bidean pausoak ematea.
- Corpusetatik hizkuntza-ereduak erauzi ikasketa automatikoa baliatuz
- Bertsoen egitura narratiboa aztertu eta mezu berriak egituratu eta formulatzeko aplikatu.
Beraz, bertsogintzaz harago, hizkuntza naturalarekin, euskararekin, diharduten teknologiak ditugu aztergai gure lanean. Oinarrizko ikerketa bazter utzi gabe, aplikazio esperimentalak aurkezten saiatuko gara, geroago alor horietako enpresa edo erakundeek garatu eta produktu bihurtzeko aukera eskainiz. Besteak beste:
- Ahots bidezko elkarrizketa-sistemak.
- Erantzun emozionalak detektatzeko gai diren robot adimendunak
- Hizkuntzen ikaskuntzarako software-tresnak
- Plagioak atzemateko eta autore-testuen azterketarako tresnak
- Bertso-sorkuntzan lagungarri izango diren tresnak: errima bilatzailea, doinu hautatzailea, bertsoen bilatzaile semantikoa, etab.
Zergatik bertsolaritza?
Norbaitek galde dezake ea zein den benetan robot bat bertsotan jartzearen interesa. Azaldu behar genioke gure helburua ez dela inondik ere bertsolarien pare arituko den makina lortzea. Bertsolaritza aukeratu dugu adierazpide gisa, hizkuntzalaritza konputazionalaren ikuspegitik begiratuta interesgarriak diren ezaugarriak biltzen dituelako:
- Hizketa librea bere horretan larre zabalegia da. Bertsoaren betekizunek eremua mugatzen digute, eta horrek, konputazionalki bere bentajak dauzka.
- Bertsoaren betebehar tekniko diren neurria eta errima, konputazionalki tratagarriak dira.
- Hizketa arruntean ez bezala, bertsotan oso ondo zehaztuak daude elkarrizketaren ezaugarriak: noiz hitz egin eta noiz entzun, berbaldiaren iraupena, etab. Horrek mezu truke eta elkarrizketa errazten du.
- Bertsoa bera komunikazio tresna gisa interesgarria da. Bat-bateko bertsoak prozedura zehatza dauka.
- Bertsolariak bere mekanismoak dauzka esan nahi duenari forma eman eta bertso bidez adierazteko (ideia nagusia bukaeran, oinen aukeraketa, puntuz-puntu osatzea…); beti ere betebehar tekniko zorrotzak jarraituz (neurria eta errima). Eredu hau, bertsoarena, interesgarria zaigu bai forma aldetik eta baita diskurtsoaren antolaketaren aldetik ere bertatik ikasi ahal izateko.
- Ahozko adierazpideen artean, bertsolaritzak leku berezia du gurean. Dokumentazio lan izugarria dago egina, eta corpus hori eredu bikaina litzateke guretzat, bertatik ikasi ahal izateko.
Ikerketa-taldeak
Robotak itxuraz hain erraz egiten duen zeregin bakoitzaren atzean lan handia dago.
Batetik, robotika-lanak daude, RSAIT Robotika eta Sistema Autonomoen Ikerketa Taldeak gorputza jarri dio makina bertsolariari. Honela, robota gai da aginduak jaso eta bere ingurunean mugitzeko: mikrofonora hurbildu, heldu, jiratu, atzera itzuli eta antzeko mugimenduak eginez. Robota hizkuntz naturalean (euskaraz) komunikatzeko gai da, eta sentsoreak baliatzen ditu ustekabeko gertaeren aurrean erantzuteko.
Bestetik, IXA ikerkuntza taldean egindako lanari esker hutsetik bertsoak sortzeko gai da robota (hala-moduzkoak badira ere), ikasketa automatikoko teknikak baliatuz. Era berean, zentzu handiagoko bertsoak sortzeko, beste bide batzuk jorratu dira RSAIT taldearekin batera: corpus bidezko hurbilpena abiapuntu gisa harturik, puntuen arteko antzekotasuna eta koherentzia jorratzen dutenak.
Azkenik, aipatu beharra dago Aholab ikerkuntza taldearen lana.Talde honek ahotsaren sorkuntzan hainbat urtetan egindako lanari esker jarri ahal izan dugu kantari robota.
Kontaktua: Aitzol Astigarraga Pagoaga
aitzol.astigarraga@ehu.es