Gehiago, gehiagorekin, gehiagotan

“Gehiago, gehiagorekin, gehiagotan”. Horixe da 2020ko Euskaraldiaren leloa. Honez gero jakingo duzu zertaz ari naizen, ezta?

Euskaraldia euskara ulertzen duten hiztunen arteko ahozko* hizkuntza-ohiturak aldatzeko ariketa sozial masiboa da”. […] helburua da gure hizkuntza ohiturak aldatuz euskararen erabilera handitzea, gutxieneko baldintza euskara ulertzea izanik.

Zer da Euskaraldia? Webgunetik jasotako testua.

Hitz teknikoagoak erabiliz, muda linguistikoa kontzeptua datorkit burura: “hiztunen bizitzan zehar jarrera linguistikoetan ematen diren aldeketei deritze muda linguistiko“.

Ez dakit 2018ko ekitaldiarekin alderik egongo den; etorriko da balorazioen unea. Egia badiotsut, ez dakit zein esaera beteko den: “ez dira bigarren aldiak inoiz onak izan” edo “bi ezkero, hiru seguru” (Cervantesen Refranero Multilingüetik hartuak). Besteak beste, pandemia-egoerak baldintzatuko duelakoan nago: harremanak murriztu behar badira… agian etxealdia hartu beharko da kontuan, edota Interneteko itsasoan(etan) euskararen erabilera.

Halakoetan nenbilela, hortaz, Sarean ahobizi eta belarriprest horiekin batera (edota horien ordez, ahozko harremanen garrantziaren eta erabileraren arabera) hatzbizi eta begiprest bururatu zitzaizkidan. Kontu berria izango zelakoan, bilaketak egiten hasi bezain laster hainbat erreferentzia agertu zitzaizkidan, horiek eta gehiago, lehendik zetozenak; besteak beste, @andonimalax-ek ere egin mahaigaineratu zituen 2018an. Beste zenbait proposamen ere aurkitu nituen, eskubizi, lumalari eta begialai, esaterako. Are: traol-hitz gisa ere aurkituko dituzu Twitterren; #begiprest, adibidez.

Bitartean, txoko honetarako ez dut muda linguistikorik planteatuko, eta, sarritan esan dudan legez, maratoia bailitzan, nire aletxoa ekarriko dut lantzean behin, ahalik eta euskararik txukunean, Interneteko itsasoan tantatxoak baino ez direla izango jakin arren.

Euskara Interneten

Euskarak Interneten ere bizirik iraun behar duela ez dut kolokan jarriko, jakina. Izan ere, hor ditugu egungo plaza nagusietako batzuk (herrixka globalarena, agian, labur geratu da) eta garai batean aurrez aurre egiten ziren solasaldien esparru berriak puri-purian daude. Ekimen ugari egin da eta egiten da hasieran esandako helburuari begira. Horretarako adierazleak ere baliatzen dira. Alderdi honetatik, ez dakit zein mailataraino izango den baliozkoa sumatu dudan gertaera bat. Baina nolabaiteko arrakastaren zantzua badela iruditzen zait.

Nork ez du jaso bere e-postaz ukaezina dirudien herentzia, sari, negozio edo antzeko zerbaiten berri? Eta zein hizkuntzatan heldu zaizkizu horrelako mezu susmagarriak? Hasiera batean ingelesez, nik uste; geroago, gaztelaniaz ere bai, baina akats nabariak zituzten testuak baliatuta. Testu horiek, dena den, gero eta egokiagoak direlakoan nago. Halaber, mezu susmagarriena aipatu nuen batean, hizkuntzari erreparatzea garrantzitsua zela esan zidan adiskide batek.

Sustatu-n irakurri nuen sarrera: Euskarazko spam neuronala, hau bai kalitatea! Laburbilduz: mezu susmagarriak euskaraz ere bidaltzen dituzte honez gero. Esparru zabaletan ari diren batzuek gure hizkuntza ere kontuan hartzen dutela ematen du; ondo ari gara. Txanponaren beste aldea: ez fidatu euskaraz dagoen guztiaz. Adi, beraz.

Portzierto. Aurrekoan Hizkuntzen Nazioarteko Egunaren berri eman nizun. Egun batzuk geroago, itzulpengitzarena izan zen. Hala ere, ez dut uste mezu susmagarriena ospakizunen artean egongo zenik, ezta?

Perico bat baino gehiago gure artean (edo esatarien euskararen inguruan)

Usabiaga vs Delgado zutabea irakurri dut aste honetan Berrian. Gai interesgarria bezain korapilotsua plazaratu du Juan Luis Zabalak; besteak beste, Xabier Usabiagak berak Twitterren hasitako hariari erreparatzea besterik ez dago. Edonola ere, eta estiloak estilo, hizkuntzaren erabileraren ikuspegitik, bi esatarien zale dela aitortu du Zabalak.

Gogoan dut, adibidez, gure aita zenak jasaten ez zuen telebistan ari zen (eta den) esatari euskaldun bat; ez dut izenik emango. Haren joerak errazegi sumatzen ziren (aitaren arrazoia); gainera, euskara aldetik, etxekotik oso hurbil zebilen… zerbait esatearren (nire bigarren zergatia).

Freepik-en diseinua, honen bidez: www.flaticon.es

Irrati eta telebistetan gaiaren ezagutza nahikoa ote den galdetu diot sarri neure buruari; tira, aritua izatetik aditua izatea / gaiaren ezagutza ondorioztatzen badugu behintzat. Beste upeleko sagardoa da komunikatzen jakitea zein hizkuntzaren ezagutza eta erabilera; hizkuntza edozein delarik, jakina. Dena den, Zabalak dioen bezala, hizkuntz maila ez da kezkagarria gaztelaniaren kasuan; antzeko hizkuntz hedatu bezain indartsuetan antzera izango delakoan nago. Beste kontu bat da, ordea, euskararen esparrura gatozenean.

Moda antzeko bat dago euskaraz ikusentzuneko hedabideetan “etxeko euskara” baliatzearekin; hizkuntzaren erregistro desberdinak erabiltzeko gaitasun ezaren erakusle direla iruditzen zait maiz, ez hainbeste nahita egindako hautuarekin edota barrea eragiteko bide batekin. Adibide bat: Athleticen partida bat You Tubetik ikusi nuen duela gutxi eta esatariak lasai asko nahasten zituen batua, bizkaiera jasoa, bere eskualdeko aditzak… Aberastasunaren ezagurri ote?

Ez da beti erraza interesa piztea eta hizkuntzaren ezagutza uztartzea, lanean inoiz egiaztatu izan dudanaren arabera. Ematen dit gero eta errazagoa izango dela euskaldunak aurkitzea, baina gogoan dut garai batean lan nekeza zela prest zeudenak azaltzea… edota jende bera toki guztietan ez entzutea. Ez naiz kaleko edo uneko elkarrizketatuez ari, jakina, gonbidatu berezi, komentarista eta abarrez baizik. Azken finean, ez dakit gure eremu txikian hizkuntza aldetiko “Perico” gehiegi ez dugun.

Hizkuntzen heriotza

Bueltaka dabilkit sarrera hau abuztuaren hasieran Mamen Hornok idatzitako “Por qué mueren las lenguas” sarrera irakurri nuenetik. Bi arrazoi nagusi azaltzen ditu bertan.

Halaber, Juan Tortosak idatzitako “Filólogos cabreados” testua ere irakurri dut gerora. Latina eta grekoa hizkuntza hilak ote diren aipatzen da. Arestian azaldutako sarreran, arrazoietako bat ematen dio Mamenek latinaren “desagerpena”ri (irakurri bere sarrera jakin nahi baduzu, merezi du-eta). Ohi bezala, pentsatzeari ekin eta nire bizitzako pasadizoekin lotu ditut kontu hauek guztiak.

Izan ere, eta Botxotik Ziberespaziora blogean kontatu nuen iaz, BUPeko ikasle nintzela, bigarren mailan hain zuzen, latinarekin egin nuela topo. Egia esan, latinarekin eta irakasle berezi batekin; asko zekielakoan nengoen… eta nago. Ez zaitez harritu: latinez hitz egiten zigun klasean irakasle horrek. Gogoan ditut, bai, “Urlia, surge / sede” [alegia, Urlia altxatu / eseri] edo “aperum librum in pagela ducentesima prima” bezalakoak. Garai hartako klasekide batek oso oroimen onekoa naizela esaten dit; ez dakit ba halaxe izango den, baina latinaren bestelako ikuspegi bizi bat eman zigula begien bistakoa da.

Mamenek azaldutako bigarren arrazoian euskararen kasuan sumatu dut. Eta horrelako arriskuei aurre egiteko egindako ahaleginak. Besteak beste, “Fisika nuklearra ere euskaraz” sarreran azaldutako ikuspegiak tarteko. Azken finean, sarri (eta aspalditik gainera) esan dut ez dudala hizkuntza kontuengatik museoko ataltxo bat izan nahi.

Eta nola ez, ezin ahaztu sarritan irakurri ditugun Joxan Artzeren hitzok:

IKTak eta euskara

Hilaren 17an egin zen Bilbon IKTak eta euskara gaiaren inguruko mintegia. Egin dute laburpena Irekian; dagoeneko hasi da Josu Orbe (@jorbe) bertan gertatutakoari buruzko erreferentziak jasotzen; Pello Urzelai eman du Berriaro blogean bere da iritzia… Ruben Olveirak bere laburpena egin zuen Deian… gazteleraz (eta Iñaki Anasagastik bere blogean jaso): [Enlace roto.].

IMG_20141217_091350_optEgunean zehar, maiz hartu nuen susmoa nor bere liburuaz hitz egitera zetorrela izan zen. Hala ere, gogogoeta batzuk. Lehenik eta behin, Patxi Baztarrika sailburuordeak eginiko adierazpen bat egin zitzaidan deigarri: euskararen bizi-iraupena ziurtaturik dagoela, baina bizi-poza ere beharrezko duela.

Gainontzeko partaideek esandakoetatik, Google enpresako ordezkariak esandakoa ekarri nahi dizut. Bai, Google erraldoiak batzuetan aurpegia ere ba omen dauka; Luis Colladorena mintegi honetan. Hiru oinarri aipatu zituen: erabiltzaileak, erramintak eta edukiak. Bere esanetan, hirugarrenean ei dabil euskara hankamotz. Bestalde, Microsoft eta Google izan ziren, besteak beste, mintegian. Biak enpresa handi-handiak, eta negozioaren bila ibiltzen direnak, jakina. Euskarazko produktuak lantzeko ba ote dago nahiko merkaturik? (edo balizko etekinik, jakina)

Erremintak egon badaude, maila batean; hala ere, bertan esandakoetatik erabilera ez dator errealitate horrekin bat. HABEren ordezkariak aipatu zuen erakundeak dituen webguneetara iristen direnetatik % 17ak baino ez duela nabigatzailea euskaraz konfiguraturik; Izenperenak, berriz, dexente jaitsi zuen portzentaje hori.

Laburbilduz, ziberespazioan ez gara azkenak… baina badago bidea egiteko, autokonplazientzia alde batera utzita. Hizkuntza handiek guztiz jan ez gaitzaten, behintzat.