Gehiago, gehiagorekin, gehiagotan

“Gehiago, gehiagorekin, gehiagotan”. Horixe da 2020ko Euskaraldiaren leloa. Honez gero jakingo duzu zertaz ari naizen, ezta?

Euskaraldia euskara ulertzen duten hiztunen arteko ahozko* hizkuntza-ohiturak aldatzeko ariketa sozial masiboa da”. […] helburua da gure hizkuntza ohiturak aldatuz euskararen erabilera handitzea, gutxieneko baldintza euskara ulertzea izanik.

Zer da Euskaraldia? Webgunetik jasotako testua.

Hitz teknikoagoak erabiliz, muda linguistikoa kontzeptua datorkit burura: “hiztunen bizitzan zehar jarrera linguistikoetan ematen diren aldeketei deritze muda linguistiko“.

Ez dakit 2018ko ekitaldiarekin alderik egongo den; etorriko da balorazioen unea. Egia badiotsut, ez dakit zein esaera beteko den: “ez dira bigarren aldiak inoiz onak izan” edo “bi ezkero, hiru seguru” (Cervantesen Refranero Multilingüetik hartuak). Besteak beste, pandemia-egoerak baldintzatuko duelakoan nago: harremanak murriztu behar badira… agian etxealdia hartu beharko da kontuan, edota Interneteko itsasoan(etan) euskararen erabilera.

Halakoetan nenbilela, hortaz, Sarean ahobizi eta belarriprest horiekin batera (edota horien ordez, ahozko harremanen garrantziaren eta erabileraren arabera) hatzbizi eta begiprest bururatu zitzaizkidan. Kontu berria izango zelakoan, bilaketak egiten hasi bezain laster hainbat erreferentzia agertu zitzaizkidan, horiek eta gehiago, lehendik zetozenak; besteak beste, @andonimalax-ek ere egin mahaigaineratu zituen 2018an. Beste zenbait proposamen ere aurkitu nituen, eskubizi, lumalari eta begialai, esaterako. Are: traol-hitz gisa ere aurkituko dituzu Twitterren; #begiprest, adibidez.

Bitartean, txoko honetarako ez dut muda linguistikorik planteatuko, eta, sarritan esan dudan legez, maratoia bailitzan, nire aletxoa ekarriko dut lantzean behin, ahalik eta euskararik txukunean, Interneteko itsasoan tantatxoak baino ez direla izango jakin arren.

Txioak nolako, pertsona halako

Bukatu berri dudan eleberri beltz batean, eraildakoak zuen Twitterreko profilari erreparatzen diote poliziek arrasto gehiagoren bila. Egia ere bada esparru horretan, Txiolandia edo Txioerria ere deitu dio batek baino gehiagok, profil anonimoak, faltsuak, trollak… egon badaudela. Baina, ematen dit, nahita edo nahi gabe, guri buruzko aztarnak uzten ditugula, barraskiloek egin ohi duten bezala

Irudi hori, barraskiloaren aztarnarena alegia, lehendabiziko aldiz Lorena Fernándezi aditu niola uste dut. 2011n argitaratu zen nire artikulu batean (Sen onez Interneteko itsasoetan), berriz, honela jaso nuen:

uhara ez bezala, barraskiloarenaren antzerako arrastoa uzten du[ela] Interneten egiten dugunak (eta egiten ez dugunak); are, behin zerbait jarrita, horrek izan dezakeen bilakaera zail da zehazten, ezabat zen saiatu arren.

Murua, I. (2011). Sen onez Interneteko itsasoetan. Hizpide, 76, 36-46. http://www.ikasten.ikasbil.eus/mod/habecms/view.php/irakasbil/argitalpenak/sen_onez_interneteko_itsasoetan

Artikulu berean, eximitatea kontzeptua aipatu nuela konturatu naiz. Hala jaso nuen:

Eximitatea kontzeptua […] intimitatea plazaratzea litzateke

Duela gutxi, ezezagun batek (niretzat ezezaguna, behintzat) egindako erantzun bat jaso dut Twitterren. Eta bere profilari erreparatuta, pertsona (edo “pertsonaia”, rol bat betetzen ari bada) nolakoa den sumatu dut. Bestela esanda, “txioak nolako, pertsona halako”.

Hernán Casciari argentinarrari irakurri nion aspaldi (eta Botxotik Ziberespaziora blogean ere jaso nuen) gaztelaniazko esaera zaharra egokitzen hasteko garaia zela. Hala, hau izan liteke nire ekarpen bat, ezta?

Euskara Interneten

Euskarak Interneten ere bizirik iraun behar duela ez dut kolokan jarriko, jakina. Izan ere, hor ditugu egungo plaza nagusietako batzuk (herrixka globalarena, agian, labur geratu da) eta garai batean aurrez aurre egiten ziren solasaldien esparru berriak puri-purian daude. Ekimen ugari egin da eta egiten da hasieran esandako helburuari begira. Horretarako adierazleak ere baliatzen dira. Alderdi honetatik, ez dakit zein mailataraino izango den baliozkoa sumatu dudan gertaera bat. Baina nolabaiteko arrakastaren zantzua badela iruditzen zait.

Nork ez du jaso bere e-postaz ukaezina dirudien herentzia, sari, negozio edo antzeko zerbaiten berri? Eta zein hizkuntzatan heldu zaizkizu horrelako mezu susmagarriak? Hasiera batean ingelesez, nik uste; geroago, gaztelaniaz ere bai, baina akats nabariak zituzten testuak baliatuta. Testu horiek, dena den, gero eta egokiagoak direlakoan nago. Halaber, mezu susmagarriena aipatu nuen batean, hizkuntzari erreparatzea garrantzitsua zela esan zidan adiskide batek.

Sustatu-n irakurri nuen sarrera: Euskarazko spam neuronala, hau bai kalitatea! Laburbilduz: mezu susmagarriak euskaraz ere bidaltzen dituzte honez gero. Esparru zabaletan ari diren batzuek gure hizkuntza ere kontuan hartzen dutela ematen du; ondo ari gara. Txanponaren beste aldea: ez fidatu euskaraz dagoen guztiaz. Adi, beraz.

Portzierto. Aurrekoan Hizkuntzen Nazioarteko Egunaren berri eman nizun. Egun batzuk geroago, itzulpengitzarena izan zen. Hala ere, ez dut uste mezu susmagarriena ospakizunen artean egongo zenik, ezta?

Euskal karaokeak, 12 urtez lanean Gabi de la Maza

Nork ez ditu ezagutzen karaoke eran You Tuben dauden euskarazko kantak eta horiek biltzen dituen Euskal Karaokeak txokoa? Eta horien egilea badakizu nor den? Bai, izan zen Euskaraokea izeneko saio bat ETBn 90. hamarkadan (joan den mendean, alegia), baina beste ekimen zabalago batez ari natzaizu, adiskide.

Lehengoan irakurritako txio batean horiei buruzko berri bat eman zuen Gabi de la Mazak, @Txatxangorrik alegia:

Uztailaren 1ean beteko dira, beraz, 12 urte era horretako bideoak egin eta Interneteko eremu horretara igotzen hasi zenetik. Eta joan den astean igo zuen 3000. bideoa. Lan itzela Gabik egin duena. Abila dela (eta langilea) esan genezake, Iparragirre bezala, eskola onekoa eta musikaria.

GabidelaMaza ZaldiEro Argia.jpg
By Argia aldizkaria, Zaldi Ero – Argia aldizkaria CC-BY-SA https://www.argia.eus/argia-astekaria/2596/gabi-de-la-maza, CC BY-SA 4.0, Lotura

Badu dagoeneko Wikipedian sarrera. Irakurtzen baduzu, Gabik eta biok badugu komuneko puntu bat baino gehiago, ikas-irakaskuntzaz gain. Aurkitu duzu honez gero? Badaezpada: elkarrekin abestu genuen garai batean Jatorki abesbatzean; tenore bera, baritono ni.

Beste alde batetik, Txatxangorria bere webgunean Karaoketekaz gain beste hainbat informazio eta baliabide ere badago. Berak adierazi didanez, gainera, hasieran eginiko zenbait kanta berriz ari da lantzen kantatzeko beste era bat eskainiz.

Denborapasa edota solaserako erabil litezke kantak, ikasteko ere bai; hizkuntzak ikasteko, esate baterako. Interesik baduzu, horren inguruan idatzi nuen lehengoan Irakasbil webgunean Gabik egindako lana abiapuntu hartuta: Kantuak hizkuntzen ikas-irakaskuntzan.

Wikipedia, ikasteko baliabidea

Entziklopedia modura dugu ezagun Wikipedia. Hori ere bada, jakina; izan ere, halaxe definitzen dute bertan: “entziklopedia bat da, lankidetzaz editatua, eleanitza, Interneten argitaratua, Wikimedia Fundazioa irabazi asmorik gabeko erakundeak sustengatua”. Hala ere, beste hainbat proiektu ere badaude hari loturik.

Wikipediaren kalitatea jarri izan da sarritan kolokan, baina zenbait ikerketak duen maila altua frogatu dute ingelesezko bertsioan behintzat. Elkarlana da, azken finean, duen arlorik sendoenetako bat. Maila zientifikoan ere ez zen ontzat entziklopedia honi aipu egitea, nik dakidala, entziklopedia honi aipu egitea, ezta maila jakina duten eskolako lanetan, baina beste edozein entziklopediari buruz antzekoa gertatuko litzatekeelakoan nago.

Bestelakoa da erabilera arrunta: nork ez du kontsultatzen bere gailu mugikorretik, ordenagailutik… Are: ezizen modura ere baliatu ohi da, ustez denetarik dakien pertsona horri egokitzeko (bat dut nik gogoan). Kontsultatu bai baina beste upeleko sagardoa da parte hartzea… eta ez naiz proiektua diruz laguntzeaz ari. Irakurtzea ere prozesu aktiboa dela ulertzen da egun baina harago joateko modua ere badago, ezta?

Euskarako bertsioari dagokionez, bizi-bizi dago. 2001ko abenduaren 6an jarri zen abian Euskarazko Wikipedia, orduantxe egin baitzen lehendabiziko ekarpena. Garapen handia eta aldaketak izan ditu harrez geroztik. Azala bera urtarrilean berritu dute azken aldiz eta 360.000 sarrera baino gehiago dago honez gero. Erabiltzaileek dagoeneko sortutako atarien desberdinak badaude egun.

Eta azpimarratzeko beste kontu bat: Hezkuntza Atari bat dago. Honako hauekin egingo dugu topo bertan, besteak beste:

  • Online irakaskuntzarako dekalogo bat.
  • Jarduerak: artikulu bat idatzi, artikulu bat eztabaidatu, testu bat moldatu, testu bat grabatu, diagrama bat euskaratu, testu-iruzkinak, infografiak egin…
  • Liburuxkak: Wikipedia ikasgelan (gida praktikoa), Irakasleentzako oinarrizko azalpenak, Wikipedia ezagutu, Wikipedia irudiztatzen…
  • Bideo-tutorialak.
  • Wikipedian idazteko gidak.
  • Laguntza-orrialdeak.
Wikimedia Foundation / CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)

Laburbilduz: ikasteko modua ere badago era aktiboan parte hartuz. Bai; beste urrats bat emateko bidea badago irakurtzetik harago, ikasleak kontsumitzaile soil izan ez daitezen eta prosumirtuatzaile izatera iritsi, Héctor Ríos adiskideak eHIZPIDE aldizkarian proposatutakoari jarraikiz. Hemen ez da hitz berria; 2017ko irailean adierazi nizun legez, “jaso, ekoitzi eta partekatzen edota elkarri eragiten dion pertsona” da prosumirtuatzailea.