Hizkuntzen heriotza

Bueltaka dabilkit sarrera hau abuztuaren hasieran Mamen Hornok idatzitako “Por qué mueren las lenguas” sarrera irakurri nuenetik. Bi arrazoi nagusi azaltzen ditu bertan.

Halaber, Juan Tortosak idatzitako “Filólogos cabreados” testua ere irakurri dut gerora. Latina eta grekoa hizkuntza hilak ote diren aipatzen da. Arestian azaldutako sarreran, arrazoietako bat ematen dio Mamenek latinaren “desagerpena”ri (irakurri bere sarrera jakin nahi baduzu, merezi du-eta). Ohi bezala, pentsatzeari ekin eta nire bizitzako pasadizoekin lotu ditut kontu hauek guztiak.

Izan ere, eta Botxotik Ziberespaziora blogean kontatu nuen iaz, BUPeko ikasle nintzela, bigarren mailan hain zuzen, latinarekin egin nuela topo. Egia esan, latinarekin eta irakasle berezi batekin; asko zekielakoan nengoen… eta nago. Ez zaitez harritu: latinez hitz egiten zigun klasean irakasle horrek. Gogoan ditut, bai, “Urlia, surge / sede” [alegia, Urlia altxatu / eseri] edo “aperum librum in pagela ducentesima prima” bezalakoak. Garai hartako klasekide batek oso oroimen onekoa naizela esaten dit; ez dakit ba halaxe izango den, baina latinaren bestelako ikuspegi bizi bat eman zigula begien bistakoa da.

Mamenek azaldutako bigarren arrazoian euskararen kasuan sumatu dut. Eta horrelako arriskuei aurre egiteko egindako ahaleginak. Besteak beste, “Fisika nuklearra ere euskaraz” sarreran azaldutako ikuspegiak tarteko. Azken finean, sarri (eta aspalditik gainera) esan dut ez dudala hizkuntza kontuengatik museoko ataltxo bat izan nahi.

Eta nola ez, ezin ahaztu sarritan irakurri ditugun Joxan Artzeren hitzok:

Fisika nuklearra ere euskaraz?

Goi-mailako ikasketak euskaraz egiteaz galdetu zidaten lehengoan. Eta, lagun hori, berehala etorri zitzaidan gogora nik bizi izandakoa eta, horrekin batera, irudi bat.

Honen azalpena, Joserra Etxebarriak berak eman zidan eta halaxe jaso nuen Euskal Lerroak Abian blogean:

“Adolfo Suarezek, sasoi hartan Espainiako presidentea zenak, berari egindako galdera bati erantzutean (euskararen erabilerari buruzkoa nonbait) esan zuen, gutxi gora behera, ezinezkoa zela Kimika Nuklearra euskaraz lantzea. Nonbaiten erantzun nion bi gauza baino ez zirela behar horretarako, euskara jakitea eta Fisika Nuklearra jakitea.

Testuinguru horretan Lan Kide Aurrezkiak (orduan horixe zen Caja Laboral Popular erakundearen izena euskaraz) kanpaina publizitario bat abiatu zuen, euskara edozein arlotan erabiltzen bultzatzeko. Nitaz gogoratu ziren.

Izan ere, ordurako normal-normal ematen genituen euskaraz Fisikazko klaseak, baita zentral nuklearrei buruzko hitzaldiak ere; Lemoizko zentralaren inguruko eztabaida puri-purian baitzegoen.”

Urteak joan, urteak etorri, oraindik orain susmo hori ere badabilela gizartean ematen du.