ohiturak – Ikasle eta irakasle

Hizkuntzak ikasi?

Euskara ikastea behin baino gehiagotan izan dugu hemen hizpide. Eta hizkuntz ohiturak ere bai. Horren ildora, blogosferan irakurritako bi ekarpen dakarkizut gaurkoan, lagun hori.

Lehenengoa, joan den uztailekoa da, Xarxatic webgunekoa. Itzulpen automatikoen garapenaren eta hedapenaren harira, beharrezkoa al da hizkuntzak ikastea?

Bigarrena, Mar Galindoren (@marecica Sarean) eskutik love & linguistics blogean. Futbolaz eta hizkuntzez aritu da, eta, bertan, esparru horretako zenbait famaturen jokabideez idatzi du, esate baterako Beckhamek zergatik ez zuen gaztelera ikasi murgiltze-egoeran egon arren.

Seguruenik, futbolean euskaraz? idatzi nuen bezalaxe, futbolariak euskaraz gaiak mereziko luke idazkirik.

Lehen hitzaren garrantziaz

Lehendabiziko elkarrizketan erabiltzen den lehen hitz hori zein hizkuntzatan dagoen badu berebiziko garrantzia, nire ustez. Areago oraindik; harremana denboran luzatzekotan, ez da samurra hizkuntz ohitura horri buelta ematea.

Izan ere, lehen hitzaren hizkuntzaz esperientzia desberdinak izan ditut –eta iruzkinak jaso– azken boladan.

Adibidez, adiskide bat beti euskaraz mintzatzen zaie Bilboko tabernako zerbitzariei; eskualde erabat euskaldunean bizi denez, beretzat pentsaezina da bestela egitea. Eta ustekabe bat baino gehiago izan dugu hori dela-eta, harridura-aurpegiak alde batera utzita (behin eskatutako kafe-motak erabat nahastu zituen zerbitzari gaztetxo batek, esaterako)

Beste batek, Bilbon bizi denak, taberna berri bateko jabeaz, begikotasuna azpimarratzeaz batera, euskalduna dela aipatu zidan. Eta lagunaren jokabidea, gainera, 30 urteko beherakoekin euskaraz hitz egitea da. Bere ustez, adin horretatik beherako guztiek ikasi dute hezkuntz sisteman gutxienekoa ulertzeko beste.

Ingeleses-hiztunen jokabideak ere harritu egiten nau sarri; ematen du edonork dakiela –jakin behar duela– ingelesez, lasai asko hitz egiten baitizute nonahi beren hizkuntzan. Nahiz eta atzerrira joaten garenean antzeko jokaera izan dezakegun hasieran, lingua franca izatea baino gehiago ez ote dago horren atzetik?

Eta, azkenik, “hemengo” jokabide batzuk ere bitxiak inoiz. Jatetxeetako kartak gaztelaniaz eta ingelesez egotearen antzera, aste honetan bertan gertatutakoa: landetxe baten webgunea bisitatu eta, sartu bezain laster, hara non irekitzen zaidan leihotxo bat. Zer izango eta bertako arduradunaren mezua, ingelesez, nola ez, hizkuntza hori badakitela adieraziz eta zalantzaren bat izatekotan lasai idazteko… ingelesez, ematen dit.

Hizkera formala… formalegia?

Joan den astean Azkue Fundazioak antolatutako Ausar Zaitez ekitaldira hurbildu nintzen. Oihan Vega izan genuen bertan aurkezle. Eta, nire izenkidea bezala bertsolari izango banintz bezala, gaurko sarrerarako puntua eman zidan tarteka egindako solasetan.

Izan ere, euskara eta gazteez aritu zen bere eskarmentutik abiatuta. Eskoletan eta ibiltzen dela aditu nion, hizkera informala dutela mintzagai. Adibide gisa, nerabeek zakilaren sinonimorik euskaraz apenas ezagutzen dutela adierazi zigun, gazteleraz ez bezala. Oihanek zioenez, euskara formala eta estandarra da irakasten dena eta gero gabezia dago sentimenduak atera edo barruak hustu behar direnean, sexuaz hitz egitean edo iraintzean. Bigarren honetaz beste adibide bat eman zigun; Goenkalerako gidoi batean irain handi baten bila ari zela “babalore halakoa” proposatu omen zion hizkuntzan aditu zenak.

Oihan Vega ekitaldiari hasiera ematen — Azkue Fundazioaren argazkia Flickr-en

Nire aldetik, zalantza; non ikasi behar dituzte halakoak hizkuntza-ikasleek? Klasean? Ez al da egoera a-normala hizkuntza informala era formalizatuan irakatsi beharra. Seguruenik, berriki [Enlace roto.] —trailerra ikusgai Sarean— ageri diren bi gizonek ematen digute egoera hau guztia ulertzeko klabea: lehen eskolan erderaz egiten zen eta kalean euskaraz; orain, berriz, klasean euskaraz eta kalean erderaz. Ezagutzatik erabilerarako jauzia dugula erronka begien bistakoa da. Hori bai, ikasketa-bidaian Catalunya aldean euskaraz hitz egiten omen dute nerabeek.