Ikasle eta irakasle

Ikasle arrakastatsuak (eta dituzten iritziak)

Joan den asteburuan irakurri nituen paperezko egunkarian eta, osorik ez bada ere, [Enlace roto.]: ikasketa unibertsitarioan arrakasta izan zuten hiru ikasleren iritziak, Wert ministroaren neurriei buruzkoak, besteak beste. Egia esan, gizon hau ez da ahazten den ministroetakoa izango, ez horixe.

PortaldelSur Es. Flickr-en CC lizentziapean

Irakurketak bestelako hausnarketetara ere eraman ninduen. Esate baterako, gizartean zer ulertzen den-dugun arrakastaz. Ikasle-bizitzan, behintzat, argi, artikuluan agertu bezalaxe; nola heltzen den puntuazio horretara, nola ebaluatzen den, beste upeleko sagardoa da.

Halaber, ez ei dator beti bat ikasketetan arrakasta izatea eta gero bizitzan zer gertatuko den. Horrela agertu zuen Mikel Agirregabiriak bere blogean, goi mailara iritsi diren bi politikariren kasuan behintzat. Are, ez dut dena gogoratzen, baina aipaturiko hiru ikasleek ez dituzte lortu -oraindik- lan “bikainak”.

Azkena gaurkoz; iritzietan agertu bezalaxe, dirua izan liteke azkenean -bizitzan beste esparru batzuetan ere sarriegi gertatu bezala- goi-mailako ikasketetarako giltza, gaitasunaren gainetik. Hau ote da “gure posibilitateen gainetik” bizi izanaren adierazleetako bat? Lankide bati aspaldi entzun nionez, agian “exito” “ez ito” izango da.

Burmuina oporretan?

Bagaude uztailean. Eta badirudi opor ukitua duela inguratzen gaituenak (aurten, antza, eguraldia dugu salbuespen). Hala, deigarri egin zitzaidan joan den astean Athleticen emakumeen taldeko kapitain den (eta Bilboko Aste Nagusian pregoilari izango den) Iraia Iturregik idatzitako txio bat:

Irudiaz ari naiz, ez atsedenaren beharraz edo denbora bestelako jarduerei eskaintzeaz, jakina. Bizitza osoan ikasi behar bada, udak horretarako ere badira nire ustez. Ikaskuntza formaletik ez formalera doan bereizketa continuum bat dela onartuta, ohar gaitezen garai bateko iraileko azterketak ekainera joan direnetik txikitu egin dela formaltasun horren esparrua, baina, aldi berean, ezin ukatu eskaintza ez formala hedatzen doala. Are, ez dugu ikasten atzerrira goazenean? (eta ez soilik gazteak hizkuntza ikastera joaten direnean) Noiz ikasi genuen igerian? Eta bizikletan? Zer ikasten dugu liburuetatik? Eta museoetan? Eta hondartzan edo mendian eginiko txangoetan?

Laburbilduz, uda, beroa, oporrak, bai, baina burmuina adi eta bizi. Haur, gazte eta helduengan. Beti.

Euskara akademikoa VS kaleko euskara (Oihan Vega)

Eta gaurkoan, joan den astean idatzitakoari erantzuna Oihan Vegak.

Iñaki Muruak bertsoak aipatu dituenez, nik ere bertsolarien antzera, berak esandako esaldi bati egingo diot tira: “Ez al da egoera a-normala hizkuntza informala era formalizatuan irakatsi beharra?”

Tamalez a-normala guztiz. Erabat ados. Anormala baita euskararen egoera Euskal Herrian, hori da kontua. Batik bat gazteei dagokienez; 0-18 urte bitarteko ikasleen % 93k dakiela euskaraz hitz egiten diote datuek, baina soilik % 33k hitz egiten duela euskaraz kalean (iturria: EJ eta Euskaltzaindiaren ikerketa EAEn 2011) Alegia, euskaraz dakiten hiru euskaldunetik bik gazteleraz hitz egiten dute egunero. Argi dago, zonaldearen arabera asko aldatzen dela joera hori, ez baita gauza bera Abaltzisketako mendi puntako eskola txiki batean edo Barakaldoko institutuan topatuko dugun egoera. Baina oro har, euskarak arazo larria du: zenbait gauza adierazterako orduan ez gara gai, behar bezala, era naturalean, euskaraz esateko. Eta horrek gure kulturan ondorioak izango ditu, ezbairik gabe.

Sexu kontuez aritu ginen eztabaidan era umoretsuan, baita irainen inguruan ere. Nork daki euskaraz behar bezala iraintzen? Zenbat gaztek laidotzen diote elkarri euskaraz? Joseba Aurkenerena, Covadonga Garcia eta Jon Zelaia irakasleek ‘Irainka’ Euskal Irainen Bilduma ere kaleratu behar izan zuten (Gero argitaletxea) euren ikasleei kaleko ele txarrak irakasteko asmoz. Euskara irakasleak irainak irakasten! Hori baino gauza anormalagorik… Baina beharrezkoa guztiz, zoritxarrez.

Gaurko Hitzan argitaratua, Pernan Goñik egina

Gauza bera gertatzen zaigu euskarazko pelikulekin, eta datu batek adierazten du gure hizkuntzaren ezohiko egoera hori: ETB-1en, film bat ematen dutenean audientzia ez da %2ra ere iristen; pelikula BERBERA ETB-2n gazteleraz emititzen denean, aldiz, %12-15ko audientzia izaten du. Seikoiztu egiten da ikus-entzuleen kopurua, eta hori ez dator bat euskal hiztunen ehunekoarekin. Ohitura kontua da? Informazio falta? Erabilera urriaren ondorioetako bat? Ea nor ausartzen den arrazoi zehatza topatzen. Are gehiago, ea nor ausartzen den konponbidea aurkitzen. Horra hor gakoa.

Hizkera formala… formalegia?

Joan den astean Azkue Fundazioak antolatutako Ausar Zaitez ekitaldira hurbildu nintzen. Oihan Vega izan genuen bertan aurkezle. Eta, nire izenkidea bezala bertsolari izango banintz bezala, gaurko sarrerarako puntua eman zidan tarteka egindako solasetan.

Izan ere, euskara eta gazteez aritu zen bere eskarmentutik abiatuta. Eskoletan eta ibiltzen dela aditu nion, hizkera informala dutela mintzagai. Adibide gisa, nerabeek zakilaren sinonimorik euskaraz apenas ezagutzen dutela adierazi zigun, gazteleraz ez bezala. Oihanek zioenez, euskara formala eta estandarra da irakasten dena eta gero gabezia dago sentimenduak atera edo barruak hustu behar direnean, sexuaz hitz egitean edo iraintzean. Bigarren honetaz beste adibide bat eman zigun; Goenkalerako gidoi batean irain handi baten bila ari zela “babalore halakoa” proposatu omen zion hizkuntzan aditu zenak.

Oihan Vega ekitaldiari hasiera ematen — Azkue Fundazioaren argazkia Flickr-en

Nire aldetik, zalantza; non ikasi behar dituzte halakoak hizkuntza-ikasleek? Klasean? Ez al da egoera a-normala hizkuntza informala era formalizatuan irakatsi beharra. Seguruenik, berriki [Enlace roto.] —trailerra ikusgai Sarean— ageri diren bi gizonek ematen digute egoera hau guztia ulertzeko klabea: lehen eskolan erderaz egiten zen eta kalean euskaraz; orain, berriz, klasean euskaraz eta kalean erderaz. Ezagutzatik erabilerarako jauzia dugula erronka begien bistakoa da. Hori bai, ikasketa-bidaian Catalunya aldean euskaraz hitz egiten omen dute nerabeek.

Behaketa eta triangelaketa

Aurreko batean aipatu nizun umeei zail zaiela eskolan egindakoa kontatzea, ezohikoa ez bada behintzat. Baina badugu informazio-iturri aparta: behaketa. Hala, alaba haur-hezkuntzan zebilela, guri buruzko informazio ugari zeukala esan zidan behin andereñoak; berritsua omen zen geurea. Desbideratze profesionalak eraginda agian, geuk ere bagenuela adierazi nion. Izan ere, panpinak biribilean jarri eta ipuinak kontatzen zizkiela, adibidez; edota paperak eta margoak banatutakoan aginduak ematen.

Blogosferan hasi berri nintzela kontatu nuen seme-alabak behatzaile finak direla. Geuretzat ere ez da informazio-iturri makala. Baina bi alderdiri erreparatzea ezinbestekoa dela iruditzen zait, behaketa hori ikerketa formalaren baitakoa izan ez arren. Mundua ikusteko ditugun betaurrekoak, batetik. Eta informazio bakarra ez dela nahikoa, bestetik.

Triangelaketa da, besteak beste, hezkuntzaren esparruan aipatu izan dena; une desberdinak, informazioa biltzeko tresna desberdinak, datu-biltzaile desberdinak… hiru behintzat, triangeluaren erpinak bezalaxe. Orekatzeko bidea, azken finen. Zeren, eder edo itsusi, zein begik ikusi. Zer den objektiboa eta zer ez, hurrengo baterako utziko dugu.