iritziak – Page 6 – Ikasle eta irakasle

Unibertsitatea, aurrerapena eta tradizioa

San Tomas Akinokoa da gaur; berori dugu unibertsiteen patroi. Hala, gai horren inguruko gogoeta laburrarekin natorkizu.

Egunaren inguruko ospakizun batean hartu nuen parte joan den astean (ikusi nahi baduzu, 1:21:25 aldera agertzen naiz). Ospakizunean deigarria izan zitzaidan (eta seguruenik unibertsitate gehienetan antzekoa gertatuko da) esparru horretan tradizioek duten pisua: janzkeretan (birreteak, togak eta eskumuturrekoak, muzetak, koloreak, eskularru zuriak…), erritoetan (besarkadak, esaterako), Gaudeamus igitur ereserkia bera (edo kantatzeko hautatzen den zatia)…

Baina aldi berean, pertsonen goi-mailako prestakuntza eta ikerketa dira unibertsitateetatik espero direnak; aurrerapenerako bideak eskaintzea, beraz, jakintza-mailan behintzat. Are, eta honek ere eztabaida zabalerako eta hausnarketarako bidea ematen du, badago unibertsitateak irakaskuntza gutxiesten duela pentsatzen duenik (Amalio Reyk idatzitako sarrera, gazteleraz), eta horren aurrean ikerketzea nahiago dela.

Ondorioz, badirudi txanpon baten bi aldeak dituela unibertsitateak, oraindik orain: ohitura eta tradizioaren pisua (ekitaldia, eta parafernalia, nahi bada, erakusgarri bat baino ez den arren) eta gerora begiratzearen beharra (baita ikas-irakas prozesuetan ere).

Irudiak eta sinesgarritasuna

“Egia da, neuk ikusi dudalako” kantatzen zuen Oskorrik. Ikusi dugunean ezin ukatu egia denik. Edo bai?

Horrelako zerbaitez ohartarazten zuen duela gutxi Miguel Angel Santos Guerrak bere blogean, zinemari buruzko bere eskarmentuan oinarrituta. Eta izpiritu kritikoaren beharra aipatzen zuen. Irudien irakurketa kritikoa ezinbestekoa da. Erreparatu, bestela, berri bera nola “janzten” den hedabide desberdinetan.

Umeekin (edota edozeinekin egia esan) esperimentu txiki bat egin daiteke, telebistan (edo Interneten egun) ikusten diren irudien ustezko objektibotasunaz (eta erabileraz) jabetzeko. Egin paperezko tutu bat eta eskatu horren bidez begiratzeko, eta horren ondoren tutua erabilita ikusi ezin baina dagoen zerbaitez galdetu; alegia, pertsona bat baino gehiago badago baina tutuaren bidez bakarra ikusten bada, galdetu ea urlia bakarrik dagoen. Zer esanik ez, muntaiak egiten badira edo irudiak “ukitu”. Horretan ere, askok badu eskarmenturik: luzeago hitz egin, baina zatia aukeratutakoan, informazioa (edo testuingurua, edo iritzi osoa, edo ñabardura…) galdu; irudiak nahastu; photoshoparen mirariak… Nahita edo nahigabe, auskalo.

Eta irudien egiarekin lotuta, egunotan ikusi ahal izan dugun argazki bat datorkit burura. Noos kasuko fiskalaren argazki batean, bere bulegoan hipermerkatutik edo hartutako erosketa-horga ageri zen hori, hain zuzen (gogoratzen ez baduzu, [Enlace roto.]). Muntaia edo benetakoa? Ez dirudi oso logikoa, areago oraindik, enpresaren izena ageri denean. Ez dakit horga hori eramateagatik salatuko duten edo ez , baina, argazkilari ezagun batek esan zidan bezalaxe, gizarte-mailako jarduera publikoetan egindako argazkietan, badaezpada, edalontzia ez erakutsi.

Beti konparatzen, eta ez eskamak kentzen

Urtea amaitzear dagoenean, balantzeen ordua dela ematen du. Eta, bizitzako beste hainbat esparrutan bezala, konparazioari ekiten diogu honelakoetan; esate baterako, 2014a baino hobea izan da 2015a. Edo ez? Hau da, abestiak dioen “beti eskamak kentzen”, “beti konparatzen” bihurtzen dugu.

Kontuetako bat da konparatzeko erabiltzen dugun informazioa edo oinarria. Sarritan, datuak baino gehiago, susmoak direla esango nuke. Eta beste bat, hauxe ere garrantzitsua: zerekin edo norekin konparatzen dugun.

Gogoan dut, batxilergoa hasi nuenean, garai hartako BUP famatua, berrikuntza bati ekin ziotela ikastetxean, garai hartako konputagailuak lagun. Hala, ebaluazioen ondoren jasotzen genituen notetan eta oharretan, ikasgai bakoitzean lortutako emaitza edo balorazioaz gain, ohiko bikain, oso ongi eta antzerakoez gain alegia, taldekideen artean genuen postu erlatiboaren berri ematen zitzaigun… edo zitzaien gurasoei. Bestela esanda: bikain atera zenezakeen, baina gainontzekoekin alderatuta, balio erlatibo eskasa zuela ere azpimarratzen zen. Alderantziz ere gerta zitekeen “ez gai” lortzekotan.

JJ Vico Bretones Flickr-en. CC lizentziapean

Duela gutxi aditu nion ezagun bati horixe nahi izaten dutela (dugula) gurasoek (gurasook). Alegia, ez gure haurra / umea / nerabea / gaztea (aukera beza bakoitzak behar duena) behar bezala ari den aurreratzen, ikasten ari den… gainontzekoekiko konparaketa baizik. Agian, horri erantzun nahi izan zioten ikastetxean.

Beste batzuetan, berriz, ondokoak dira konparatzeko langa hori: anai-arrebak, senitartekoak, auzokoak… Eta aukeratutako langa ez da hutsala, jakina; ikastetxeko kideena ez den bezalaxe. Edota gizartean arrakastatsuen direnena.

Futbola eta burua

Eskola-kirolak buruhauste bat baino gehiago ematen digu; esate baterako, zein adinekin hasi behar den kirol bakarrean espezializatzen. Futbolak, esparru horretan zein orokorrean, zer esanik ez. Gainera, ohiko mintzagai dute (dugu) askok; igogailuetarako eta berriketa sozialerako erabil litekeenetako bat da, zalantzarik gabe. Bestetik, aspaldi entzuna nuen “ez jo buruan, ikasten ari naiz-eta” esaera.

Kontua da Estatu Batuetan debekatu egingo dutela 10 urte baino gutxiago duten umeek futbolean baloiari buruz ematea (esaterako, [Enlace roto.]). Agur burukadak txikientzat, beraz. Auskalo mundu-mailako federazioak erabaki bera hartuko duen noizbait. Arriskutsua omen da.

Ez dut egoera horri buruzko datu zehatzagorik; bai, ordea, jakin badakit horrelako adinekin gure inguruan baloi bereziak erabiltzen direla lehiaketetan. Zelaiaren tamainarekin eta futbolari-kopuruarekin ere gertatzen da aldaketarik (eta eztabaidarik). Bestetik, burua erabili ezean bestelako kirol bat izan daitekeela susmatzen dut (hala ere, buruarekin beti jokatu beharko)

Gainera, batek daki kalean futbolean aritzeari ere mugak ezarri nahi izango zaizkion; garai batean, haurrak kalean futbolean aritzen zirenean (ez dakit orainaldia erabili honezkero) bestelako “legeak” bazeuden (hiru kornerren ondoren penaltia edo atezain-aurrelaria, esaterako). Eta ez ahaztu “debekatutakoa”k erakarri egiten duela.

Azken finean, kirolen arriskuez mintzatzen direnek arrazoia izango dute? Dena den, zer ez da arriskutsua? Harriak jaurtitzeak bezalako jarduerek ere badute arriskurik, ezta?

Zer ikusi, huraxe ikasi

Aita-semeak ez zeuden tabernan, elkarrekin bizikleta gainean baizik. Bizikleta berean, seme txikia atzeko aulkitxoan baizihoan. “Tira, Europako ohitura horietara hurbiltzen ari garela ematen du” esan diot neure buruari. [Enlace roto.]teorian behintzat. Baina goizean goiz izanagatik, beste gogoeta pare bat etorri zait.

Ez zihoazen errepidetik. Espaloia seguruagoa da bidegorri gutxi dagoen hiri honetan, areago oraindik bizikleta garraiobide bezala erabiltzen ari denarentzat. Seguruagoa bizikletariarentzat, jakina. Azken boladan, espaloia-errepidea jauzi horiekin, gainontzekoen segurtasuna kolokan jartzen ari den asko sumatzen hasia naiz (besteak beste, oker ez banago, ez dute zebra-bideetan lehentasunik bizikleta gainean doazenek). Semeak ikasiko duen arlo bat, seguruenik.

Bestetik, semeak kaskoa zeraman; ez, ordea, aita gidariak. Bigarren (balizko) ikasgaia: kaskoa txikientzat da. Bestela esanda, nagusiek ez dute horren beharrik, trafikoari buruzko ikasgaiek eta oharrek kontrakorik adierazi arren.

Sarreran idatzi dudanari jarraiki, “zer ikusi, huraxe ikasi”. Edo, “etxean ikusia, haurrak ikasia”. Edota geroago, heltzen zoazen heinean, [Enlace roto.] egin beharko ohiturak aldatzeko… isunik ez dagoen bitartean. Santos Guerrari entzun nion bezalaxe, “egiten dugunaren zaratak ez du esaten duguna entzuten uzten”.