Isiltasuna eskolan

“Bost aholku zure ikasleak gelan isilik egon daitezen” izeneko sarrera batekin egin nuen lehengoan topo Sarean, berez berrikuntzaren esparrutzat daukaten gune batean. Sartu egin nintzen jakin-minez, eta hasiera bera oso esanguratsua iruditu zitzaidan; ziotenez, eskoletan ikasleak isilik egotea eta arreta ez galtzea da irakaslearen zereginik zailenetakoa. Alegia, eskolaren kudeaketa eta diziplina kontua ei zen nagusi nire ustez.  Bost aholkuen artean ere bazegoen bitxikeriaren bat; besteak beste, argiak bapatean itzaltzea edo kontagailu bat jarri eta sariak ematea.

Umeek egiten duten legez, “zergatik” galdera erabiltzea komenigarria eta lagungarria delakoan nago, arazoaren benetako jatorriaren bila. Hala, neure buruari honelako pare bat egin nizkion: zergatik ez dira isiltzen ikasleak eskolan? zergatik egon behar dute isilik ikasleek eskolan?

Nire ezagun batek zioen bezala, bitxia da hizkuntza gaia duten hainbat eskolatan irakaslea izatea hitz egiten duen bakarra edo ia bakarra… urteetan errealitatea hori izan den arren.

Halaber,  gertakari bat gogoratu nuen isiltasuna zela tartean. Lehen hezkuntzako irakasle batek zioen bere ikasle bati buruz ona eta fina zela, baina aldi berean berritsua. Eta lehenengo “zergatik” galderari honela erantzun zion: ondokoarekin sarritan hitz egiten zuelako. Horren ondorengo bigarren “zergatik” galderari berriz hau erantzun zion: agindutako lanak azkarrago bukatzen zituela eta aspertu egiten zela antza zenez. Ondorioz, bestelakoa zen arazoa, zergatia eta irtenbidea; are, ume hark esan zuen bezala, lanak azkar amaitzekotan gelako “ordenagailuaren txokora” bidaltzen zituzten eta ez ei zen batere erakargarria, jokoak eta ariketak zaharkituak zeudelako eta errepikakor samarrak zirelako gainera.

Laburbilduz, nire iritziz, ikasleek noiz egon behar duten isilik eta noiz ez da aztertu beharreko jokabide metodologikoa, diziplina eta kontrola baino areago. Adinaren araberako bideaz, joko-arauak esplizituki jakitea ere egokia izango da. Eta, seguruenez, ikasleek hitz egitea nahi denean isilik badaude ere kezkatu egingo da irakaslea, ezta? Izan ere, “egun batzutan isiltasunak ere desafinatzen du” dio euskaratutako fado batek.

Artizarra eta ziberkomunitateak

Ez natzaizu egunsentian edo ilunabarrean eguzkiaren inguruan ikus daitekeen argizagiaz; ezta Donibane Garazin aurki daitezkeen “artizarra” izeneko gailetez ere. Atzo aurkeztu zuten Bilbon Artizarra, “euskaldunen sare sozial tekniko-zientifiko-profesionala” izango dugu gaurkoan mintzagai.

Atzoko aurkezpen-saioan, baikorregi sumatu nituen hizlari guztiak. Horrexegatik, besteak beste, nire atzoko txioa zertxobait argitzea izango da sarrera honen helburua.

Ikusi beharko dugu zein den dagoeneko 400 kidetik gora duen ingurune honen bilakaera. Ingurune edo webgune diot; izan ere, sare sozialak modu presentzialean ere badaudela esan ohi dut sarri (UEU bera aztertzea nahikoa litzateke adibide bat baino gehiago izateko). Halaber, Internetek horrelako egitura sozialak hedatzeko,  zabaltzeko, indartzeko balio dezakeela, denbora eta espazioaren mugak gaindituta. Horregatik, ez dut gustuko “sare sozial” besterik gabe erabiltzea.

Bestetik badaude, eta nik egindako ikerketa nagusia dut gogoan (txiotesian laburtua; “Ikas-ziberkomunitateak eta irakasleen prestakuntza” artikuluan landuago aurkeztuta; tesi osoa ere eskura duzu, hala nahi baduzu), komunitaterako bidea (edo ziberkomunitaterakoa) erraztu, zaildu,  oztopatuko… duten kontu edo faktore batzuk; 16 zehaztera heldu ginen. Seguruenik horiei (eta gehiagori ere bai) erreparatu diete proiektua martxan jarri aurretik, baina azpimarratu dezagun horietako baten bat.

  • Partaidetza (eta partaidetza pasiboa) da oinarrizko puntuetako bat, zalantzarik gabe. Alegia, zein mailatan hartzen dute parte modu aktiboan izena eman dutenek. Are, partaidetzaren kalitateari ere erreparatu beharko litzaioke, “partaidetza soziala” deritzona (agurrak eta antzekoak) nagusitu ez dadin.
  • Lidergoa, dinamizazioa. Hona hemen beste alderdi garrantzitsu bat: nork eta nola egingo duen lan hori, zein baldintzatan…
  • Espazio batean egotea bai da funtsezkoa, baina espazio horrek ez du zertan itxia izan behar. Neure burua ere badut orain gogoan; “beste gune bat, hau nagia!” pentsa dezakeenik egon liteke, pentsatzen duena egongo da. Beste profil bat sortu eta zaindu beharra, beste gune batean sartu behar berriak ikusteko eta komunikatzeko… Orain artekoak nahikoa ez balira bezala.
  • Gehiago ere badaude: helburu komunak, partaide-kopurua…

Azken finean, sarritan aipatzen dut Remei Campsek idatzitakoa ematen ditudan hitzaldi eta saioetan zein idazkietan: edukiagatik heltzen dira pertsonak komunitateetara, baina erabilgarritasunagatik eta harremanengatik geratzen dira. Geroak esango digu zein izan den Artizarraren bidea.

Lan egiteko prestakuntza eta jarrerarik ez ikasleek?

Hedabideetan azaldutakoaren arabera, DEIAn esaterako, euskal enpresetan lanpostuak betetzeko arazoak daude, besteak beste, izangaien prestakuntza eta jarrera arrazoiengatik. Ez dakit nola ulertu, batez ere jarrerena.

Egungo ikuspegitik ipuina ematen duena ere ekarri dit gogora. Izan ere, duela urte batzuk, hezkuntzaren alorrean erabateko kalitatea iparrorratz modura aintzat hartzen hasi zen garaian, bazen Ameriketatik Euskal Herrira etorritako aditu bat: guru bat, hala nahi baduzu. Egia esan, lehenengoz aditzen zenionean, Hamelingo flauta-jotzailearekin bezala, txundituta uzten zintuen; hurrengoetan, berriz, diskurtsoan hutsune bat baino gehiago antzematen zenion.

Eta halaxe gertatu zen behin. Garai haietan, multinazional bat hona etortzekoa zen, lantegi itzela eraikitzera eta ia gure enplegu-arazoak konpontzera. Pertsona honek proposatu zuen (eta hitzaldi hartan eztabaida piztu ere bai) EAEko Lanbide Heziketa enpresa haren beharrak asetzeari begira antolatu beharko zela, neurri batean behintzat; bezeroaren beharrak asetzeari begira, alegia. Eztabaidak eztabaida, ez dakit arlo hau aztertu zen, baina multinazionala ez zen azkenean etorri; usteak erdi ustel, beraz.

 Beecher's

Prestakuntzarenaren esparruari erreparatzen badiogu… ez dakit  langilearen seme-alabei zer toki ematen zaien proposatzen edota adierazpen horietan islatzen den gizarte-ereduan. Langile “espezialduarena” izango  ote?

Hasierako informazioaren beste puntu bati erreparatuta, aldiz, ez dakit zehatz mehatz zer esan nahi izan duen enpresarien ordezkariak “jarrera” kontu horrekin. Urteak badaramatzagu curriculumetan jarrera-edukiak aintzat hartzen, teorian behintzat; badakigu azpiko curriculumak edo ezkutuak duen pisua. Beraz, ez dakit oso logikoa den prestakuntza-jarrera bereizketa egitea… ikuspegi zaharragotik ez bada. Beste alde batetik, susmoa dut “hiritar sortzaile eta kritikoa” ez dela  enpresariek benetan nahi dutena. Eta, Botxotik Ziberespaziora blogean kontatu nuen bezala, eskoletan ere zalantzazkoa ikasle-mota hori benetan nola ikusten den.

Hilezkortasuna eta irakasleak

Zirriborroen artean neukan sarrera bat berreskuratuko dut gaurkoan.

Badarama denbora-tartetxo bat jubilaturik Miguel Angel Santos Guerrak. Oso idazle emankorra dugu; liburu mordoa ezezik, astero zutabeak ere argitaratzen ditu El Adarve izeneko blogean. Sarreretako batean, Rubem Alves-en testu hau irakurri nion:

“Hilezkortasun-ariketa bat da irakastea. Nolabait, bizirik irauten dugu gure hitzaren magiaren bitartez mundua ikusten ikasi zuten begien jabeengan. Horregatik, irakaslea ez da inoiz hilko.”

Inoiz irakaskuntzan aritu garenok, akaso, horrelako zerbait galdetu diogu uneren batean geure buruari. Ea horrelako zerbait lortzeko gai izan garen. Lagun bati egunotan Facebook-en antzeko bidetik idatzi dio ikasle ohi batek. Edonola ere, zalantzarik ez dut denok izango dugula gogoan irakasleren bat, dena delakoagatik ahaztu ez duguna, berak irakatsitakoa bizitza osoan lagun izan duguna –edota duguna–.

Batxilergoa Derion elkarrekin egin genuenok, adibidez, Mikel Zarate aipatu izan dugu behin baino gehiagotan. Garai hartako bere jokabideak era profesionalagoan aztertzen saiatu izan naiz gerora, oroitzapenetan oinarritutako azterketa izan arren; ez dakit modu kontzientean edo ez, baina egun aipatzen diren konpetentziak eta bizitzarako ikastea zuela ipar esango nuke.

Eta zuk, adiskide horrek? Baduzu oraindik gogoan aspaldiko irakasleren bat?

Cementerio-Hilerria by Iñaki Murua, Flickr-en

Ez zait poesia gustatzen

Sarreraren izenburua irakurrita ez dakit zer pentsatuko duzun, irakurle. Agian, izen bera duen Jabier Muguruzaren abestia entzutea izango da zuzenena; hitzak, Lourdes Oñederrarenak dira.

Ez zait gustatzen poesia
iruzur egiten duelako.
Esaten du “udaberriak loreak dakartza”
baina denboraren igarotzeaz ari da.
Edo, “joan zinenetik egunak kolorea galdu du”,
baina askotan da eguna urdin, zerua urre, zu gabe ere.
Gainera, ez zinen joan
hil egin zinen.
Ez zait gustatzen poesia
iruzur egiten duelako.
Esaten du neskak larroxak direla edo lili-loreak
baina badakigu ez garela inoiz loreak izan.
Ez zait gustatzen poesia
ezinak hitzez mozorrotzen dituelako

Izan ere, musikaren bidez iritsi nintzen eta hurbiltzen naiz sarri poesiara. Etxepare eta Aresti ezagutu nituen Oskorriren bitartez; Gotzon Aleman eta Walt Withman Txomin Artolarekin; Lauaxeta eta Lizardi Antton Valverderen ahotsean; Atxaga Ruper Ordorikaren abestiekin; hainbat eta hainbat Imanol Larzabalekin, zer esan Xabier Leteri buruz…

Ikasteaz eta irakasteaz ari garelarik,  Abel Camachoren bidez ikusi dut eskolan poesia lantzeko 10 arrazoi eta 10 proposamen azaltzen dituen sarrera bat. Horien artean musika daukagu, jakina.

10 razones y 10 propuestas para usar la poesía en el aula: https://t.co/lfKJrKrf6Z @tiching bidez

Eta Sarean pixkat kuxkuxeatzen, Bilbo Hiria irratian badagoela Poema bat kantatu dizut  izeneko saioa ikusi dut, berriz ere poesia eta musika uztartuta.

Eta poesia eta musika, musika eta poesia buruan ditudala, Rogelio Botanzen ahotsean Arestiren olerkia: “nire poesia oso merkea da…”