Category: teknologia

Txioak nolako, pertsona halako

Bukatu berri dudan eleberri beltz batean, eraildakoak zuen Twitterreko profilari erreparatzen diote poliziek arrasto gehiagoren bila. Egia ere bada esparru horretan, Txiolandia edo Txioerria ere deitu dio batek baino gehiagok, profil anonimoak, faltsuak, trollak… egon badaudela. Baina, ematen dit, nahita edo nahi gabe, guri buruzko aztarnak uzten ditugula, barraskiloek egin ohi duten bezala

Irudi hori, barraskiloaren aztarnarena alegia, lehendabiziko aldiz Lorena Fernándezi aditu niola uste dut. 2011n argitaratu zen nire artikulu batean (Sen onez Interneteko itsasoetan), berriz, honela jaso nuen:

uhara ez bezala, barraskiloarenaren antzerako arrastoa uzten du[ela] Interneten egiten dugunak (eta egiten ez dugunak); are, behin zerbait jarrita, horrek izan dezakeen bilakaera zail da zehazten, ezabat zen saiatu arren.

Murua, I. (2011). Sen onez Interneteko itsasoetan. Hizpide, 76, 36-46. http://www.ikasten.ikasbil.eus/mod/habecms/view.php/irakasbil/argitalpenak/sen_onez_interneteko_itsasoetan

Artikulu berean, eximitatea kontzeptua aipatu nuela konturatu naiz. Hala jaso nuen:

Eximitatea kontzeptua […] intimitatea plazaratzea litzateke

Duela gutxi, ezezagun batek (niretzat ezezaguna, behintzat) egindako erantzun bat jaso dut Twitterren. Eta bere profilari erreparatuta, pertsona (edo “pertsonaia”, rol bat betetzen ari bada) nolakoa den sumatu dut. Bestela esanda, “txioak nolako, pertsona halako”.

Hernán Casciari argentinarrari irakurri nion aspaldi (eta Botxotik Ziberespaziora blogean ere jaso nuen) gaztelaniazko esaera zaharra egokitzen hasteko garaia zela. Hala, hau izan liteke nire ekarpen bat, ezta?

Euskara Interneten

Euskarak Interneten ere bizirik iraun behar duela ez dut kolokan jarriko, jakina. Izan ere, hor ditugu egungo plaza nagusietako batzuk (herrixka globalarena, agian, labur geratu da) eta garai batean aurrez aurre egiten ziren solasaldien esparru berriak puri-purian daude. Ekimen ugari egin da eta egiten da hasieran esandako helburuari begira. Horretarako adierazleak ere baliatzen dira. Alderdi honetatik, ez dakit zein mailataraino izango den baliozkoa sumatu dudan gertaera bat. Baina nolabaiteko arrakastaren zantzua badela iruditzen zait.

Nork ez du jaso bere e-postaz ukaezina dirudien herentzia, sari, negozio edo antzeko zerbaiten berri? Eta zein hizkuntzatan heldu zaizkizu horrelako mezu susmagarriak? Hasiera batean ingelesez, nik uste; geroago, gaztelaniaz ere bai, baina akats nabariak zituzten testuak baliatuta. Testu horiek, dena den, gero eta egokiagoak direlakoan nago. Halaber, mezu susmagarriena aipatu nuen batean, hizkuntzari erreparatzea garrantzitsua zela esan zidan adiskide batek.

Sustatu-n irakurri nuen sarrera: Euskarazko spam neuronala, hau bai kalitatea! Laburbilduz: mezu susmagarriak euskaraz ere bidaltzen dituzte honez gero. Esparru zabaletan ari diren batzuek gure hizkuntza ere kontuan hartzen dutela ematen du; ondo ari gara. Txanponaren beste aldea: ez fidatu euskaraz dagoen guztiaz. Adi, beraz.

Hiztegia
Oscar Flickr-en (CC lizentziaz)

Portzierto. Aurrekoan Hizkuntzen Nazioarteko Egunaren berri eman nizun. Egun batzuk geroago, itzulpengitzarena izan zen. Hala ere, ez dut uste mezu susmagarriena ospakizunen artean egongo zenik, ezta?

Wikipedia, ikasteko baliabidea

Entziklopedia modura dugu ezagun Wikipedia. Hori ere bada, jakina; izan ere, halaxe definitzen dute bertan: “entziklopedia bat da, lankidetzaz editatua, eleanitza, Interneten argitaratua, Wikimedia Fundazioa irabazi asmorik gabeko erakundeak sustengatua”. Hala ere, beste hainbat proiektu ere badaude hari loturik.

Wikipediaren kalitatea jarri izan da sarritan kolokan, baina zenbait ikerketak duen maila altua frogatu dute ingelesezko bertsioan behintzat. Elkarlana da, azken finean, duen arlorik sendoenetako bat. Maila zientifikoan ere ez zen ontzat entziklopedia honi aipu egitea, nik dakidala, entziklopedia honi aipu egitea, ezta maila jakina duten eskolako lanetan, baina beste edozein entziklopediari buruz antzekoa gertatuko litzatekeelakoan nago.

Bestelakoa da erabilera arrunta: nork ez du kontsultatzen bere gailu mugikorretik, ordenagailutik… Are: ezizen modura ere baliatu ohi da, ustez denetarik dakien pertsona horri egokitzeko (bat dut nik gogoan). Kontsultatu bai baina beste upeleko sagardoa da parte hartzea… eta ez naiz proiektua diruz laguntzeaz ari. Irakurtzea ere prozesu aktiboa dela ulertzen da egun baina harago joateko modua ere badago, ezta?

Euskarako bertsioari dagokionez, bizi-bizi dago. 2001ko abenduaren 6an jarri zen abian Euskarazko Wikipedia, orduantxe egin baitzen lehendabiziko ekarpena. Garapen handia eta aldaketak izan ditu harrez geroztik. Azala bera urtarrilean berritu dute azken aldiz eta 360.000 sarrera baino gehiago dago honez gero. Erabiltzaileek dagoeneko sortutako atarien desberdinak badaude egun.

Eta azpimarratzeko beste kontu bat: Hezkuntza Atari bat dago. Honako hauekin egingo dugu topo bertan, besteak beste:

  • Online irakaskuntzarako dekalogo bat.
  • Jarduerak: artikulu bat idatzi, artikulu bat eztabaidatu, testu bat moldatu, testu bat grabatu, diagrama bat euskaratu, testu-iruzkinak, infografiak egin…
  • Liburuxkak: Wikipedia ikasgelan (gida praktikoa), Irakasleentzako oinarrizko azalpenak, Wikipedia ezagutu, Wikipedia irudiztatzen…
  • Bideo-tutorialak.
  • Wikipedian idazteko gidak.
  • Laguntza-orrialdeak.
Wikimedia Foundation / CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)

Laburbilduz: ikasteko modua ere badago era aktiboan parte hartuz. Bai; beste urrats bat emateko bidea badago irakurtzetik harago, ikasleak kontsumitzaile soil izan ez daitezen eta prosumirtuatzaile izatera iritsi, Héctor Ríos adiskideak eHIZPIDE aldizkarian proposatutakoari jarraikiz. Hemen ez da hitz berria; 2017ko irailean adierazi nizun legez, “jaso, ekoitzi eta partekatzen edota elkarri eragiten dion pertsona” da prosumirtuatzailea.

Itzultzaile neuronalak

Duela bi urte pasatxo idatzi nuen hiztegiei buruzko sarrera bat; bertan “itzultzaile automatiko neuronalak” aipatu nizkizun jada. Kontua da gaiak aurrera egin duela, jakina, eta une honetan badugu euskaraz aukera bat baino gehiago eskura Sarean.

Horietako bat Jaurlaritzaren webgunean dugu; itzultzaile “gramatikal” bat ere bdadgo. Urrian beta bertsioa aurkeztu ondoren abenduan egin zuten lehenengo balorazioa (egunean 50.000 itzulpen baino gehiago sailburuaren esanetan, besteak beste) eta mugikorretarako aplikazioaren berri eman zen. Halaber, agerraldi horretan adierazitakoaren arabera

Sare neuronalen bidezko itzulpena azken hiru urtean hasi da erabiltzen modu produktiboan, eta jauzi kualitatibo handia dakar orain arte erabilitako sistemekin alderatuta (analisi eta transferentzia gramatikaletan, sistema estatistikoetan edo hibridoetan oinarritutakoak). Itzultzaile neuronalek giza garunaren funtzionamendua imitatzen dute, eta, beraz, entrenamendua behar dute ikasteko. Sare neuronalen bidez lortutako itzulpenak erraz irakurtzen dira, koherentzia dutelako eta esaldiaren barruko elementuen arteko lotura hobeto mantentzen dutelako orain arte erabilitako itzulpen automatikoek baino […] Itzultzaile neuronalak etengabe ari dira ikasten, baina horretarako corpus elebidun handiak behar dituzte


Baina, esan bezala, ez dagoen aukera bakarra esparru honetan. Izan ere, Elhuyarrek ere badu berea (itzultzailea.eus) eta erabilgarri dago 2019ko azarotik ordenagailu eta mugikorretarako. Seigarren hizkuntza gehitu diote urtarrilean: ingelesa gehitu diote lehendik zeuden euskara, gaztelania, frantsesa, katalana eta galegoari.

Ezagun batek itzulpenen kalitatea azpimarratu dit. Nik neuk egindako saiakeretan emaitza ez da txarra izan, oraindik azken froga falta zaidan arren, lagun batek inoiz egin duen froga bat hain zuzen: Silvio Rodríguezen hitzen itzulpena.

Nahiz eta itzulpenak onak izan, profesionalen lana beharrezkoa izango dela esaten da. Ikusiko dugu hemendik bi urtera edo bilakaera zein den… sarreren erritmoa mantentzeko eta ordurako blogak bizirik badirau, jakina.

Ikas-ziberkomunitateak: ikastaro bat abian

Orain arte Euskal Herritik kanpo aritu naiz nagusiki nire tesian landutako gaiez, Madrilen, Puerto Sagunton edo Bartzelonan, besteak beste. Bilbon eman nuen saiotxoren bat, baina gaztelaniaz. Beraz, aukera bat izango dut egiaztatzeko ea “gizona, santu izateko, herriz aldatu behar” esaera betetzen den.

Izan ere, “Irakasleen ikas-ziberkomunitateak helduen euskalduntze-alfabetatzearen esparruan” ikastaroa antolatu du HABEk. Jardun bikoa, erdipresentziala edo blended learning erakoa izango da: aurrez aurreko bi saio izango ditu, hasieran eta amaieran, eta online egingo da tarteko lana. 2019ko urtarrila eta otsailean egingo da.

ELE BCN jardunaldietan emandako tailerretako argazkia. Encuentro ELEk argitaratua.

DigCompEdu marko edo esparruko gaitasunak garatu eta hobetzea da helburu nagusia, bereziki eraginez honako helburu operatibo hauetan

  • Lankidetza profesionala: teknologia digitalak erabiltzea elkarlanean ezagutza eraikitzea.
  • Garapen profesional jarraitua (GPJ) digitala: online GPJrako aukerak esploratzea.
  • Baliabide digitalak aukeratzea: baliabide egokiak identifikatzea eta ebaluatzea oinarrizko irizpideak erabiliz.
  • Baliabide digitalak sortu eta moldatzea, ezaugarri aurreratu batzuk erabiliz.
  • Baliabide digitalak eraginkortasunez partekatzea.

Izena emateko epea hilaren 15ean amaituko da, eta doan da ikastaro hau. Beraz, animatzen bazara, badakizu.

Aurrerago izango dugu beste berriren bat udari begira; oraingoz, ezin gehiago aurreratu.