Berria – Ikasle eta irakasle

Perico bat baino gehiago gure artean (edo esatarien euskararen inguruan)

Usabiaga vs Delgado zutabea irakurri dut aste honetan Berrian. Gai interesgarria bezain korapilotsua plazaratu du Juan Luis Zabalak; besteak beste, Xabier Usabiagak berak Twitterren hasitako hariari erreparatzea besterik ez dago. Edonola ere, eta estiloak estilo, hizkuntzaren erabileraren ikuspegitik, bi esatarien zale dela aitortu du Zabalak.

Gogoan dut, adibidez, gure aita zenak jasaten ez zuen telebistan ari zen (eta den) esatari euskaldun bat; ez dut izenik emango. Haren joerak errazegi sumatzen ziren (aitaren arrazoia); gainera, euskara aldetik, etxekotik oso hurbil zebilen… zerbait esatearren (nire bigarren zergatia).

Freepik-en diseinua, honen bidez: www.flaticon.es

Irrati eta telebistetan gaiaren ezagutza nahikoa ote den galdetu diot sarri neure buruari; tira, aritua izatetik aditua izatea / gaiaren ezagutza ondorioztatzen badugu behintzat. Beste upeleko sagardoa da komunikatzen jakitea zein hizkuntzaren ezagutza eta erabilera; hizkuntza edozein delarik, jakina. Dena den, Zabalak dioen bezala, hizkuntz maila ez da kezkagarria gaztelaniaren kasuan; antzeko hizkuntz hedatu bezain indartsuetan antzera izango delakoan nago. Beste kontu bat da, ordea, euskararen esparrura gatozenean.

Moda antzeko bat dago euskaraz ikusentzuneko hedabideetan “etxeko euskara” baliatzearekin; hizkuntzaren erregistro desberdinak erabiltzeko gaitasun ezaren erakusle direla iruditzen zait maiz, ez hainbeste nahita egindako hautuarekin edota barrea eragiteko bide batekin. Adibide bat: Athleticen partida bat You Tubetik ikusi nuen duela gutxi eta esatariak lasai asko nahasten zituen batua, bizkaiera jasoa, bere eskualdeko aditzak… Aberastasunaren ezagurri ote?

Ez da beti erraza interesa piztea eta hizkuntzaren ezagutza uztartzea, lanean inoiz egiaztatu izan dudanaren arabera. Ematen dit gero eta errazagoa izango dela euskaldunak aurkitzea, baina gogoan dut garai batean lan nekeza zela prest zeudenak azaltzea… edota jende bera toki guztietan ez entzutea. Ez naiz kaleko edo uneko elkarrizketatuez ari, jakina, gonbidatu berezi, komentarista eta abarrez baizik. Azken finean, ez dakit gure eremu txikian hizkuntza aldetiko “Perico” gehiegi ez dugun.

Hizkuntza “arraroak”

Ama-hizkuntzaren Nazioarteko Eguna ospatzen da otsailaren 21ean. Wikipedian, esaterako, “lehen hizkuntza” egokiagoa dela azaldu arren eta Kike Amonarrizek ere antzekoa azaldu zuen, gaurko kontua ez da horren ingurukoa, ezta Jone Uriak Berria egunkarian planteatutakoen esparrukoak.

Edonola ere, UNESCOk antolatzen du aipatutako egun hori urtero 1999tik, kultura aniztasuna eta eleaniztasuna sustatzeko asmoz. Horren harira, harritu egin nau El País egunkarian atera den berri bat: “Hay vida más allá del inglés: estos son los idiomas más raros que puedes estudiar“.

Neure buruari galdetu diot ea nork erabakitzen duen zer den arraroa eta zer ez; nork duen horretarako ahalmena eta nork aitortua. Izan ere, bakoitzak duen esperientziaren arabera sumatuko duela, eta ez hizkuntza nagusien betaurrekoak erabilita ezinbestean. Bestela esanda, nagusien “normalitatetik” urruntzen dena izango da arraroa, ezta?

Iturria: Photographer Nazrul Islam. Wikimedia Commons.

Gainera, ohi baino sentiberago egon ninteke agian. Izan ere, MOOC batean ari naiz parte hartzen azken asteotan, eta une honetan lantzen ari garenaren artean, Europako Erreferentzia Marko Bateratuan ageri den bezala, honako hauek daude: ezagutza soziokulturala eta kulturarteko kontzientzia.

Aipatutako online ikastaro ireki masibo horretarako blog bat sortu dut (bai, beste bat). Euskara ikastera hurbil litekeen ikasleriarekin estereotipo eta aurreritzien balizko lanketarako playlist bat sortu dut proposatutako erronketako bati erantzuteko asmoz… eta egon badaudela konturatu naiz. Entzun dut, behin baino gehiagotan, euskara zaila eta arraroa dela, baina, orain arte idatzitakoarekin bat eginez, ez nator bat jakina. Niri, berriz, euskara eta arraroa horrekin, Nafarroa euskararik gabe arraroa litzatekeela datorkit burura.

Txiokatu, bai, baina adi eta zur

500 milioi erabiltzaile omen du Twitter webgune edo zerbitzuak; milioika txio ei doaz egunero Sarera, 65 miloi edo. Zenbaki erraldoiak zalantzarik gabe. Euskal txiolarien kopurua txikiagoa da, jakina; hala ere, estimatzeko zenbakiak dira. Esaterako, honako hau dio Asier Sarasuak Twitterreko euskarazko jarduna – 2016ko datuak eta laburpen-txostena #UMAP CodeSyntax-en blogean berriki argitaratutako sarreraren hasieran (txostena askoz zabalagoa da eta hamaika datu interesgarri daude bertan)

2016an zehar Twitterren jardun duten 15.000 txiolariren txioak aztertu ditugu. Guztira 6,2 milioi txio bota dituzte guztien artean, %42 euskaraz. Egunean, batez beste, 7.000 txio euskaraz.

Hala ere, 140 karaktereren legepean idatzitako mezuetan, azkar idazteagatik edo, batzuetan erabiltzailea (@) edota traola (#) nahastu egiten direla konturatu naiz, traola gaizki idazten da, ustez erabiltzailea denaren izena egiaztatu gabe jarri eta beste bat da aipatu nahi dena… Urrutira joan gabe, Iñaki Murua bat baino gehiago aurkituko duzu… eta nire profila, berriz, bat eta bakarra, zin dagizut. Inoiz, traola eta erabiltzailea nahastu egin daitezke. Azken honen adibide bat. Duela gutxi Madrilen egindako jardunaldi batzuetan, proposatutako traola #Madele17 izan zen baina izen bereko erabiltzailea ere badago, @Madele17 alegia; batak bestearekin, zerikusi gutxi dutela onartu behar (txiorik egin ez duen erabiltzailea, eta oraindik orain arrautzaren irudia duena).

Txioak idazteaz, Berriaren Estilo Liburuan ere badago pasarterik, arlo hori landu nahi baduzu; Joxe Arantzabalek aspaldi eman zuen argitara Ontsa twitteatzeko bidea. Dena den, eta egunotan izandako auzia dela-eta, dena ez da estilo-kontua: txiokatzeak baduela arriskuren bat ezin ukatu, ezta?