Euskara hutsezko irratiak apal ekin zion lanari eta erreferente bihurtu da
Donostia. Jose Mari Otermin
MILA bederatziehun eta larogeita biko azaroaren 23a zalantzaz beteriko eguna izan zen goiz-orduetan. Hodei garaiak han eta hemen, baina ezin esan ostarterik eskaintzen ez zuenik. Areago. Aldian aldian, eguzkia lotsagabeki nagusitzen zitzaien hodei nagi haiei. Hegoa zebilen, baina bunbada arriskurik gabe, ahul. Hori horrela, Andia kaleko solairu argi-tsu hartatik begiratuta, ikusmira aparta zeukan Julian Belokik, Arantxa Irastortzari dei egin eta estudio nagusira hurbildu zenean. Den-dena prest zegoen kontrolean ere. Proba-saioak eginda zeudenez, bihotz-taupadak ez zitzaizkien bizkortu ez Juliani eta ez Arantxari. Tenple ederrean egindako agurra izan zen hura, gaur egungo belarriekin entzunda ere.
Azken hilabeteetan isilean egindako lanaren bururatzea zen «Hemen, Zuekin Euskadi Irratia» aitorpen hura. Hamar egun baino ez ziren seinalea Jaizkibel, Ganeta, Oiz eta Zaldiarango zentro igorgailuetatik seinalea hedatzen, zabaltzen hasi zela irrati berria; musika seinalea soil-soilik.
Oso modu apalean ekin zion, beraz, bidean aurrera egiteari. Azaroaren 24an, DEIA egunkariak bi aipamen eskaini zizkion Euskadi Irratia jaio berriari; Diario Vascok, bakarra; Eginek lerro bat bera ere ez.
Hastapenak 1982ko negu-hondarrean jaso nuen Ramon Labaien Kultura sailburuarengandik Euskadi Irratia antolatzeko mandatua. Herri Irratia utzi eta maia-tzaren 1ean lotu nintzaion lan berriari. Edonondik begiratuta ere, proiektu erakargarria zen. Donostiako Andia kaleko 13.ean, zazpigarren solairuan, Informazio eta Turismo delegatuak zituen bulegoak eraitsi eta irrati batek eska-tzen zituen languneak egokitu behar ziren: estudio eta kontrolak, erredakzioa, disko-gela, artxiboa, publizitatea… Besteak beste, Bordeleko Fr3ren instalazioak ikusten izan ginen Josu Zubiaur, Iñaki Beobide eta ni neu. Josu Zubiaurrek bi zeregin bizkarreratu zizkidan, itzulerakoan. Kontrol bakarretik, bi edo hiru estudio zaintzeko aukera eskainiko zuen sistema kontutan hartzea, batetik; eta bestetik, informazio buletinak egiten hasten ginenean, hutsik egin gabe, beti ordu-orduan sartzea. Izan ere, garai haietan, aitzakia gutxi behar izaten zen zerbait berandu sartzeko.
Lehenengo agindua betetzea ez zen lan neketsua gertatu; bigarrena, aldiz, aldapatsua erabat, hasiera hasieratik.
Ekainean, plantila osatze aldera, lanpostu deialdia prestatzea izan zen betebehar nagusia. Erantzunak uztailaren erdi aldera hasi ziren Kultura sailera, Lakuara, ailega-tzen. Bakan batzuk, komunikabideetan zihardutenenak; Magisteritza egindakoak ere bai; Zuzenbideko ikasketak amaitu berriak zituztenak ere bai. Oso oker ez banago, hauen artean zegoen Jesus Egiguren Imaz, gerora, PSE-PSOEren barnean, zeregin eta eran-tzukizun handiak izango zituena. Eta orain arte aipatutakoez gainera, euskararen inguruan zebiltzanak, baina titulurik gabeak. 1982ko uda partean, lana gogotik egin zuten igeltseroek eta teknikariek 400 metro koadro haiek irrati baten egiturara egokitzen.
FM frekuentziak bakarrik Euskadi Irratia plazaratu zen urte haietan, salbuespenak salbu, FMan ziharduten komunikabideak bigarren mailakoak edo ziren. Uhin ertainetan emititzen zuten irratietan -onda median, alegia- zegoen entzuleria. Hori zen Euskadi Irratiaren ametsetako bat ere, baina ezinezkoa izan zen. Sarri askotan gertatu izan den bezala, arrazoi teknikoek galarazten omen zuten, eta Madrilgo Gobernua Genevako Akordioan babesten zen lizentziak ukatzeko. Sasi-arrazoia zen hura, zuribide hutsa. Urte asko egin zuen Madrileko gobernuak erabaki horri eusten, maltzurki argudiatuz.
CIES-en datuak Ez dut inor asko ikusi puntu honi kasu egiten eta, nire ustez, berebiziko eragina izango zuen faktore bat ipini zen abian 1984an. Iruñeko CIES enpresa irratiaren merkatua aztertzen hasi zen, eta urte hartan hasi ginen lehendabizikoz irrati bakoitzari entzuleria tarta hartatik zenbaterainoko pusketa zegokion jakinarazten.
Aurreko urteetan irrati bakoitzak uste zuen berea zela seinalerik oparoena, eta lausotasun hartan, inor gutxi zen bere egiazko tamainaren berri zuena. Euskadi Irratiak 1984ko abenduan jakin ahal izan zuen lehen aldiz bere luze-zabalaren berri. Urte hartan, batez beste, 45 mila entzule zituen. Horixe erakusten ziguten CIESek bildutako datuek. Guk nahi baino gutxiago, baina bazen zerbait…
Hori horrela, kopuru hura, tantaka-tantaka, gehitzea izan zen gure helburu bakarra.
Aldats-gora CIESen ikerketa 1984ko abenduan jaso eta handik hilabete gutxira disko konpaktuaz baliatzen hasi zen Euskadi Irratia. Garai hartan biniloa eta magnetofoi-zinta ziren musika eskaintzeko moduak; ez zegoen besterik. 1985eko neguan soinua erreproduzitzeko teknika berri baten -iraultzaile izango omen zen- zurrumurruak zabaldu ziren mundu osoan. Donostiako Bengoa denda izan zen Euskal Herrian lehenengoetakoa aparailu hura lortzen. Publizitate trukean joan zen Euskadi Irratira garai haietako 270.000 pezeta balio zuen tramankulua. Teknika berrira egokitutako diskografia oso urria zen bolada hartan, baina egunero ordubeteko saioa eskaintzen hasi zen Euskadi Irratia. Philips firmak egundoko ahalegina egin zuen teknika berriaren zabalkundeari begira; besteak beste, 1985eko ekainaren 1ean Bilboko zezen-plazan jo zuen Dire Straits talde famatuak. CD soportearen marketing-kanpainaren barnean zegoen kontzertua. Ongi bataiatutako plazaratzea izan zen hura, kontzertu garaian berebiziko ekai-tzak jo baitzuen.
Teknika arloan aurreratua zegoela erakustea ez zen aski, eta urte hartan, 1985ean, Fernando Amezketarra Herriarteko Bertsolari Txapelketa antolatzeari ekin zion Sigue leyendo ‘Zuekin Euskadi Irratia’, hogeita hamar urtez