bizipenak – Page 3 – Ikasle eta irakasle

Iheskortasuna

Aspaldi aipatu nizun hemendik itxoitea dela eskolan ikasten den kontuetako bat. Bizitzaren hainbat esparrutan itxoin behar izaten dugu, behartuta edo borondatez. Aisialdian ere bai. Eta itxoiteak ondorio desberdinak dituela ikasi beharra dago, bizitzan sarri gertatu ohi den legez.

Gogoan izan nuen atzo Espainiako Itzulia pasatzear zegoela, eta txikitako oroitzapenekin lotu. Urte luzeetan Euskal Herritik txirrindularien lasterketa hori pasatu gabe egon aurretikoa da, ni umea nintzenekoa alegia. Erletxe edo Gumuzion gertatutakoa delakoan nago, senitartekoek baserria baitzuten handik, baina badakizu inoiz horrelako gomutetan nahastu egiten garela.

Denbora luzean egon ginen zain. Karabana publizitarioaren zarata, sirena-hotsak… eta aspertzen hasiak ginela, txirrindulariak tupustean. Eta aitaren batean joan ziren gure aurretik, Zornotzarako bidean; gu, berriz, aho bete hortz. Seguruenik, itxoitea eta iheskortasuna zer diren sumatu nuen lehenengo aldia, tartean une haiek gogoan izateko gauza baten bila.

Antzekoa gertatu zitzaien urteen ondoren seme-alabei, Joane Somarriba goian zegoen garaian, hain zuzen. Zain egon ondoren, konturatu orduko joanak ziren neskak, tropelaren erdian zihoan bizkaitarra ia ikusi gabe. Ez dakit seme-alabek frustrazioa ere ez ote zuten nabarituko, iheskortasunaren aurrean.

Atzo banekien zer gertatuko zen. Prestaketa luze eta zabalak, hiria hankaz gora behar dena bezala antolatzeko, oharrak eta auto-iladak, jendea espaloi eta bide-ertzeetan zain, lehen ez bezala telefonoak irudiak hartzeko prest… eta iheskortasuna. Pozez gainezka batzuk, oroitzapenak oroitzapen, baina denborak, alaitasunak, txirrindulariak… ihes; bizitzan sarri gertatu ohi den legez. Iheskortasuna.

Tsundokua… eta liburutegiak

Tsundoku. Seme-alabei entzun nien lehengoan, nire irakurtzeko zaletasuna zela-eta. Gerora, egunkariren batean irakurri dut haren berri. Wikipedian ere ageri da; oraindik ez, ordea, euskarazko bertsioan. Honetan datza Japoniatik etorritako ideia edo hitz hori: irakurriko ez diren irakurtzeko materialak (liburuak) erostea, gero besterik gabe etxean pilatuta uzteko. Halaber, apalean irakurriak izateko zain dauden liburuak izendatzeko ere erabiltzen da.

Bibliomania kontzeptuarekin lotuta dagoela aipatzen dute arestian aipatutako iturrian (sinonimotzat jo dituzte La Vanguardia egunkarian). Nahasmendu obsesibo-konpultsiboa ei da bibliomania, liburuak pilatzeko joera alegia, baina ez da liburuzaletasuna edo bibliofilia.

Neure aldetik, bestelako mania bat sumatu dut azken boladan liburuen inguruan; Diogenes digitalaren sindromearekin lotura izango luke (hau badago euskaraz Wikipedian kontzeptu orokorrari dagokionez): disko gogorren batean zein irakurgailuan liburuen bertsio digitalak pilatzeaz ari natzaizu, bizitza osoan zehar irakurtzeko kopurua guztiz gaindituz. Adibidez, ezagun batek eskaini zidan duela gutxi horrelako liburu-bilduma amaigabe bat, bere kide aditu batek lortua ez dakit zein webgunetatik.

Zaletasuna mania bihur ez dadin, eta niretzat erosi ditudan liburuak oparitzeko zein beste moduren batean (liburuen gurutzaketaren bidez, esaterako) gainetik kentzeko ohiturarik ez dudanez gero etxeko bilduma fisikoa kudeazina izan ez dakidan (La Vanguardiako berrian badago horri buruzko aholkurik, dena den), liburutegien zerbitzua ere baliatzea erabaki nuen aspaldi.

Areago oraindik. Liburutegietarako joan-etorriak beti errazak ez direnez, bestelako zerbitzu bat erabiltzen hasia naiz: e-Liburutegia. Labur esanda: Internet bidez liburu elektronikoak mailegatzeko zerbitzua da e-Liburutegia, Eusko Jaurlaritzak sortu, mantendu eta herritarren esku jartzen duena. Baditu bere mugak, baina ematen dit denboraren poderioz hobetzen joango dela, mailegatzeko liburuen kopurua handitzen joango den bezalaxe.

Eta zu, irakurle, zein izaten da zeure liburuekiko jokabidea? Edota oporretan egon arren ezertxo ere irakurtzen ez duen horietakoa zara?

Hizkuntzak eta politikariak

Ez zait gustatzen hizkuntzak jaurtitzeko armak bezala erabiltzea. Azken finean, gizarte osoaren kontrako ekintzak direlakoan nago, nahiz eta epe motzeko etekinei begira dagoenak dena dela zilegi pentsatuko duen.

Euskarari buruz Pablo Casado politikariak esandakoak eragin zidan berotua pasa ondoren iritsi naiz ondorio horretara . Izan ere, linguae navarrorum bezala ezaguna dena Nafarroako hizkuntza ez dela esaten duenak (Noticias de Navarran berria) ezagutza eskasa edo aholkulari txarra duela pentsatu nuen hasiera batean. Halaber, niri orain dela urte batzuk gertatutakoa gogorarazi zidan: Nafarroako Arantza herrian topatu nuen emakume zaharrak harro-harro esan zidan legez, han den-denak ziren euskaldunak, Gipuzkoako edozein herritan baino ehuneko handiagoan. Zer gertatuko litzateke emakume nafar hari euskera ez dela berea esango balio inork?

PP alderdikoa den ezagun bati (kuota ordaintzen duena, bere esanetan) adierazi nion nire hasierako susmoa, baina berak beste aldagai bat aipatu zidan: entzuten ari denak entzun nahi duena esatean egon litekeela oinarria, esandakoa egia ez dela jakin arren. Oso arriskutsua iruditzen zait halaxe jokatzea; esaera zaharrak dioenez, hazi txarretik uzta onik ez (edo gaizki esatea baino, hobe isilik egotea).

Areago oraindik: hizkuntzak eta emozioak-sentimenduak lotuta daude; ez dugu berdin jokatzen edota sentitzen gure ama-hizkuntzan edo beste batean aritzean, Jon Andoni Duñabeitiari hitzaldi batean aditu nion bezalaxe. Ikuspegi hori kontuan izan dute seguruenik, Pedro Sánchezen ingurukoek katalanaren erabileran, Antoni Gutiérrez Rubi-ri irakurri diodanaren arabera .

Isiltasuna eskolan

“Bost aholku zure ikasleak gelan isilik egon daitezen” izeneko sarrera batekin egin nuen lehengoan topo Sarean, berez berrikuntzaren esparrutzat daukaten gune batean. Sartu egin nintzen jakin-minez, eta hasiera bera oso esanguratsua iruditu zitzaidan; ziotenez, eskoletan ikasleak isilik egotea eta arreta ez galtzea da irakaslearen zereginik zailenetakoa. Alegia, eskolaren kudeaketa eta diziplina kontua ei zen nagusi nire ustez. Bost aholkuen artean ere bazegoen bitxikeriaren bat; besteak beste, argiak bapatean itzaltzea edo kontagailu bat jarri eta sariak ematea.

Umeek egiten duten legez, “zergatik” galdera erabiltzea komenigarria eta lagungarria delakoan nago, arazoaren benetako jatorriaren bila. Hala, neure buruari honelako pare bat egin nizkion: zergatik ez dira isiltzen ikasleak eskolan? zergatik egon behar dute isilik ikasleek eskolan?

Nire ezagun batek zioen bezala, bitxia da hizkuntza gaia duten hainbat eskolatan irakaslea izatea hitz egiten duen bakarra edo ia bakarra… urteetan errealitatea hori izan den arren.

Halaber, gertakari bat gogoratu nuen isiltasuna zela tartean. Lehen hezkuntzako irakasle batek zioen bere ikasle bati buruz ona eta fina zela, baina aldi berean berritsua. Eta lehenengo “zergatik” galderari honela erantzun zion: ondokoarekin sarritan hitz egiten zuelako. Horren ondorengo bigarren “zergatik” galderari berriz hau erantzun zion: agindutako lanak azkarrago bukatzen zituela eta aspertu egiten zela antza zenez. Ondorioz, bestelakoa zen arazoa, zergatia eta irtenbidea; are, ume hark esan zuen bezala, lanak azkar amaitzekotan gelako “ordenagailuaren txokora” bidaltzen zituzten eta ez ei zen batere erakargarria, jokoak eta ariketak zaharkituak zeudelako eta errepikakor samarrak zirelako gainera.

Laburbilduz, nire iritziz, ikasleek noiz egon behar duten isilik eta noiz ez da aztertu beharreko jokabide metodologikoa, diziplina eta kontrola baino areago. Adinaren araberako bideaz, joko-arauak esplizituki jakitea ere egokia izango da. Eta, seguruenez, ikasleek hitz egitea nahi denean isilik badaude ere kezkatu egingo da irakaslea, ezta? Izan ere, “egun batzutan isiltasunak ere desafinatzen du” dio euskaratutako fado batek.

Hilezkortasuna eta irakasleak

Zirriborroen artean neukan sarrera bat berreskuratuko dut gaurkoan.

Badarama denbora-tartetxo bat jubilaturik Miguel Angel Santos Guerrak. Oso idazle emankorra dugu; liburu mordoa ezezik, astero zutabeak ere argitaratzen ditu El Adarve izeneko blogean. Sarreretako batean, Rubem Alves-en testu hau irakurri nion:

“Hilezkortasun-ariketa bat da irakastea. Nolabait, bizirik irauten dugu gure hitzaren magiaren bitartez mundua ikusten ikasi zuten begien jabeengan. Horregatik, irakaslea ez da inoiz hilko.”

Inoiz irakaskuntzan aritu garenok, akaso, horrelako zerbait galdetu diogu uneren batean geure buruari. Ea horrelako zerbait lortzeko gai izan garen. Lagun bati egunotan Facebook-en antzeko bidetik idatzi dio ikasle ohi batek. Edonola ere, zalantzarik ez dut denok izango dugula gogoan irakasleren bat, dena delakoagatik ahaztu ez duguna, berak irakatsitakoa bizitza osoan lagun izan duguna –edota duguna–.

Batxilergoa Derion elkarrekin egin genuenok, adibidez, Mikel Zarate aipatu izan dugu behin baino gehiagotan. Garai hartako bere jokabideak era profesionalagoan aztertzen saiatu izan naiz gerora, oroitzapenetan oinarritutako azterketa izan arren; ez dakit modu kontzientean edo ez, baina egun aipatzen diren konpetentziak eta bizitzarako ikastea zuela ipar esango nuke.

Eta zuk, adiskide horrek? Baduzu oraindik gogoan aspaldiko irakasleren bat?

Cementerio-Hilerria by Iñaki Murua, Flickr-en