ikasleak – Ikasle eta irakasle

Liburu isilak

Silent books irakurri nuen Ximena Miranda adiskideak idatzitako sarrera batean. Euskaraz nola izan zitekeen hasi nintzen begira eta liburu isilak aurkitu nuen Euskal Idazleen Elkartearen Uberan webgunean.

Liburu isilak. Oso irudi polita iruditzen zait. Askok isiltasunean ere irakurri ohi du, liburuen edukiez nork bere buruan hitza, irudia eta soinua jartzen duen bitartean. Liburutegietan ere isiltasuna izaten da nagusi. Eta, honekin ari garela, gogora dezagun atzo ospatu zela Liburutegien Eguna.

Irudia: Vancouver Public Central Library. GoToVan Flickr-en

Azken finean, hitzik ez edo hitz gutxi duten liburuez ari gara liburu isilak diogunean. Izaera narratiboa izaten dute nagusiki eta haurrentzakoak dira normalean. Hala ere, arestian aipatutako testuan, hizkuntzen eskoletan erabili ahal direla erakutsi nahi izan du Ximenak.

Gaia interesatu bazaizu edo zertxobait sakondu nahi baduzu, Irakasbil atarian duzu berri zabalagoa.

Hizkuntza “arraroak”

Ama-hizkuntzaren Nazioarteko Eguna ospatzen da otsailaren 21ean. Wikipedian, esaterako, “lehen hizkuntza” egokiagoa dela azaldu arren eta Kike Amonarrizek ere antzekoa azaldu zuen, gaurko kontua ez da horren ingurukoa, ezta Jone Uriak Berria egunkarian planteatutakoen esparrukoak.

Edonola ere, UNESCOk antolatzen du aipatutako egun hori urtero 1999tik, kultura aniztasuna eta eleaniztasuna sustatzeko asmoz. Horren harira, harritu egin nau El País egunkarian atera den berri bat: “Hay vida más allá del inglés: estos son los idiomas más raros que puedes estudiar“.

Neure buruari galdetu diot ea nork erabakitzen duen zer den arraroa eta zer ez; nork duen horretarako ahalmena eta nork aitortua. Izan ere, bakoitzak duen esperientziaren arabera sumatuko duela, eta ez hizkuntza nagusien betaurrekoak erabilita ezinbestean. Bestela esanda, nagusien “normalitatetik” urruntzen dena izango da arraroa, ezta?

Iturria: Photographer Nazrul Islam. Wikimedia Commons.

Gainera, ohi baino sentiberago egon ninteke agian. Izan ere, MOOC batean ari naiz parte hartzen azken asteotan, eta une honetan lantzen ari garenaren artean, Europako Erreferentzia Marko Bateratuan ageri den bezala, honako hauek daude: ezagutza soziokulturala eta kulturarteko kontzientzia.

Aipatutako online ikastaro ireki masibo horretarako blog bat sortu dut (bai, beste bat). Euskara ikastera hurbil litekeen ikasleriarekin estereotipo eta aurreritzien balizko lanketarako playlist bat sortu dut proposatutako erronketako bati erantzuteko asmoz… eta egon badaudela konturatu naiz. Entzun dut, behin baino gehiagotan, euskara zaila eta arraroa dela, baina, orain arte idatzitakoarekin bat eginez, ez nator bat jakina. Niri, berriz, euskara eta arraroa horrekin, Nafarroa euskararik gabe arraroa litzatekeela datorkit burura.

Isiltasuna eskolan

“Bost aholku zure ikasleak gelan isilik egon daitezen” izeneko sarrera batekin egin nuen lehengoan topo Sarean, berez berrikuntzaren esparrutzat daukaten gune batean. Sartu egin nintzen jakin-minez, eta hasiera bera oso esanguratsua iruditu zitzaidan; ziotenez, eskoletan ikasleak isilik egotea eta arreta ez galtzea da irakaslearen zereginik zailenetakoa. Alegia, eskolaren kudeaketa eta diziplina kontua ei zen nagusi nire ustez. Bost aholkuen artean ere bazegoen bitxikeriaren bat; besteak beste, argiak bapatean itzaltzea edo kontagailu bat jarri eta sariak ematea.

Umeek egiten duten legez, “zergatik” galdera erabiltzea komenigarria eta lagungarria delakoan nago, arazoaren benetako jatorriaren bila. Hala, neure buruari honelako pare bat egin nizkion: zergatik ez dira isiltzen ikasleak eskolan? zergatik egon behar dute isilik ikasleek eskolan?

Nire ezagun batek zioen bezala, bitxia da hizkuntza gaia duten hainbat eskolatan irakaslea izatea hitz egiten duen bakarra edo ia bakarra… urteetan errealitatea hori izan den arren.

Halaber, gertakari bat gogoratu nuen isiltasuna zela tartean. Lehen hezkuntzako irakasle batek zioen bere ikasle bati buruz ona eta fina zela, baina aldi berean berritsua. Eta lehenengo “zergatik” galderari honela erantzun zion: ondokoarekin sarritan hitz egiten zuelako. Horren ondorengo bigarren “zergatik” galderari berriz hau erantzun zion: agindutako lanak azkarrago bukatzen zituela eta aspertu egiten zela antza zenez. Ondorioz, bestelakoa zen arazoa, zergatia eta irtenbidea; are, ume hark esan zuen bezala, lanak azkar amaitzekotan gelako “ordenagailuaren txokora” bidaltzen zituzten eta ez ei zen batere erakargarria, jokoak eta ariketak zaharkituak zeudelako eta errepikakor samarrak zirelako gainera.

Laburbilduz, nire iritziz, ikasleek noiz egon behar duten isilik eta noiz ez da aztertu beharreko jokabide metodologikoa, diziplina eta kontrola baino areago. Adinaren araberako bideaz, joko-arauak esplizituki jakitea ere egokia izango da. Eta, seguruenez, ikasleek hitz egitea nahi denean isilik badaude ere kezkatu egingo da irakaslea, ezta? Izan ere, “egun batzutan isiltasunak ere desafinatzen du” dio euskaratutako fado batek.

Lan egiteko prestakuntza eta jarrerarik ez ikasleek?

Hedabideetan azaldutakoaren arabera, DEIAn esaterako, euskal enpresetan lanpostuak betetzeko arazoak daude, besteak beste, izangaien prestakuntza eta jarrera arrazoiengatik. Ez dakit nola ulertu, batez ere jarrerena.

Egungo ikuspegitik ipuina ematen duena ere ekarri dit gogora. Izan ere, duela urte batzuk, hezkuntzaren alorrean erabateko kalitatea iparrorratz modura aintzat hartzen hasi zen garaian, bazen Ameriketatik Euskal Herrira etorritako aditu bat: guru bat, hala nahi baduzu. Egia esan, lehenengoz aditzen zenionean, Hamelingo flauta-jotzailearekin bezala, txundituta uzten zintuen; hurrengoetan, berriz, diskurtsoan hutsune bat baino gehiago antzematen zenion.

Eta halaxe gertatu zen behin. Garai haietan, multinazional bat hona etortzekoa zen, lantegi itzela eraikitzera eta ia gure enplegu-arazoak konpontzera. Pertsona honek proposatu zuen (eta hitzaldi hartan eztabaida piztu ere bai) EAEko Lanbide Heziketa enpresa haren beharrak asetzeari begira antolatu beharko zela, neurri batean behintzat; bezeroaren beharrak asetzeari begira, alegia. Eztabaidak eztabaida, ez dakit arlo hau aztertu zen, baina multinazionala ez zen azkenean etorri; usteak erdi ustel, beraz.

Prestakuntzarenaren esparruari erreparatzen badiogu… ez dakit langilearen seme-alabei zer toki ematen zaien proposatzen edota adierazpen horietan islatzen den gizarte-ereduan. Langile “espezialduarena” izango ote?

Hasierako informazioaren beste puntu bati erreparatuta, aldiz, ez dakit zehatz mehatz zer esan nahi izan duen enpresarien ordezkariak “jarrera” kontu horrekin. Urteak badaramatzagu curriculumetan jarrera-edukiak aintzat hartzen, teorian behintzat; badakigu azpiko curriculumak edo ezkutuak duen pisua. Beraz, ez dakit oso logikoa den prestakuntza-jarrera bereizketa egitea… ikuspegi zaharragotik ez bada. Beste alde batetik, susmoa dut “hiritar sortzaile eta kritikoa” ez dela enpresariek benetan nahi dutena. Eta, Botxotik Ziberespaziora blogean kontatu nuen bezala, eskoletan ere zalantzazkoa ikasle-mota hori benetan nola ikusten den.

Hezibide ona eta munduaren ezagutza

Hezibide onaz idatzi nuen aurrekoan hemen. Eta irakasle modura bizi izandako egoera bitxi bat gogoratu nuen argitaratu orduko; egunero-egunero helduei euskara irakasten aritzen nintzaieneko pasadizo bat.

Ikasle berezi samar bat izan nuen ikasturte hartan. Bai, denok garela bereziak onartu arren, hark bazuela bere “puntutxoa” ezin ukatu. Adibidez, bere idazlanak ulergaitzak zirela esaten nionean, irakasleon kultura eza kritikatuz erantzuten zidan; nirea eta lankideena, behintzat. Bestela esanda, bere ustez idazlanak onak ziren; gure kultur maila (edo munduaren ezagutza, auskalo) zen berak idatzitakoak ulertzeko genuen oztopoa.

Egun batean, atsedenaldia bukatutakoan klasera berriz sartu eta lanari berrekin genionean, banana bat zuritu eta jaten hasi zen mutila. Haserretu eta klasean errespetu-falta zela esan nion nik, areago oraindik atsedenaldia bukatu bezain laster izanda; nirekiko eta ikaskideekiko errespetu falta zela gaineratu nuen. Berak, berriz, ez zetorrela bat esan zidan oso serio; nik errespetu falta bezala ikusten nuena, berak behar fisiologiko bati erantzutea zela uste zuen.

Ez dut gogoan nola bukatu genuen eztabaida; seguruenik, taldekideak harrituta egongo ziren eta nor bere kulturaren arabera bata ala bestearen alde. Azken finean, hezibide “ona” zer den nola ulertzen den. Eta hizkuntzak ikastean, adibidez, munduaren ezagutza eta kultur talka aipatzen da, gaitasun soziokulturalaz edota soziolinguistikoaz ari direnean; esate baterako, etxe batera jatera gonbidatu gisa joatea jartzen du Instituto Cervantesek adibide bezala mundu-ezagutza desberdinen arteko aldea aipatzen denean. Besteak beste, eremu guztietan korrokada egitea ez da berdin hartzen, ezta?