Ikasle eta irakasle

Ozen irakurtzeaz

Plazan aritzea ez da erraza. Bertan ezagutzen dela bat gizon ote den idatzi zuen olerki batean Bitoriano Gandiaga zenak. Eta askok mintzatzea izango du buruan agian, baina, nire ustez, behar bezala ozen irakurtzea ere zaila da.

Ez da nahikoa hizkuntza jakitea –edota, beharbada, hizkuntza “jakitea” zer den definitu beharko genuke–. Eta, arlo horietan ere, euskaldunok sarritan hankamotz; erregistro guztiak ez dira berdinak eta maizegi ahaztu egiten den puntua dugulakoan nago.

Atzo nire beste blogean idatzi nuen bezalaxe, hala gertatu zitzaion Athleticeko presidente den Josu Urrutiari urteko Ohiko Batzar Nagusian bere hitzaldia irakurtzean. Ez omen da jendaurrekoa bere arlorik sendoena eta lehengoan, gainera, diskurtsoa euskaraz irakurtzean trakets ibili zen: letrak jan, etenaldiak desegoki… mezua ulertzen ez zuela sumatu nion eta, era horretan, nekez mezua entzuleriari zabaldu. Eta arrazoia, seguruenik, bat baino gehiago.

Eta ozen irakurtzea zaila bada, zer esan ozen irakurtzeko testu bat egiteaz. Areago oraindik idazlea eta irakurlea desberdinak direnean. Duela gutxi izan dut horrelako esperientzia bat; badakizu, “euskaraz maila baduzunez, lagunduko didazu testu hau itzultzen, laburra da…” baina ondo egin nahian zailtasuna handia; besteak beste, ezagutzen ez duzun batek eta ezagutzen ez duzun testuinguru batean irakurtzekoa delako.

Fisika nuklearra ere euskaraz?

Goi-mailako ikasketak euskaraz egiteaz galdetu zidaten lehengoan. Eta, lagun hori, berehala etorri zitzaidan gogora nik bizi izandakoa eta, horrekin batera, irudi bat.

Honen azalpena, Joserra Etxebarriak berak eman zidan eta halaxe jaso nuen Euskal Lerroak Abian blogean:

“Adolfo Suarezek, sasoi hartan Espainiako presidentea zenak, berari egindako galdera bati erantzutean (euskararen erabilerari buruzkoa nonbait) esan zuen, gutxi gora behera, ezinezkoa zela Kimika Nuklearra euskaraz lantzea. Nonbaiten erantzun nion bi gauza baino ez zirela behar horretarako, euskara jakitea eta Fisika Nuklearra jakitea.

Testuinguru horretan Lan Kide Aurrezkiak (orduan horixe zen Caja Laboral Popular erakundearen izena euskaraz) kanpaina publizitario bat abiatu zuen, euskara edozein arlotan erabiltzen bultzatzeko. Nitaz gogoratu ziren.

Izan ere, ordurako normal-normal ematen genituen euskaraz Fisikazko klaseak, baita zentral nuklearrei buruzko hitzaldiak ere; Lemoizko zentralaren inguruko eztabaida puri-purian baitzegoen.”

Urteak joan, urteak etorri, oraindik orain susmo hori ere badabilela gizartean ematen du.

Jaten ere ikasi

Egoera deskribatu dizut, irakurle lagun hori: auzo bateko jaiak; eguraldi ona, udako azken eguzki-printzak. Lehiaketa gastronomikoa egiteko egoera ona. zuzen. Hamaika talde, txangoan baleude bezala ondo hornituak lanerako eta ondorengorako: tresneria aproposa, aulkiak, mahaiak, eguzki-oihalak, hozkailu eramangarri horietakoak… Ohiko postala.

Ondorengoa izan zen nire ustekabea. Bazkalorduan, jaietako talde baten kamisetan soinean daramatzen emakume gazte batzuk umeak “zaintzen”, hauek mahaien inguruan eserita baitzeuden… janari lasterreko toki batean.

Urtebetetzea ospatzen? Agian, baina ordutegiagatik ezetz esango nuke –edonola ere, lehen ez zirela horrela ospatzen ematen dit–. Marmitakoa gustuko ez? Seguruenik.

Baina, bata zein bestea izan –ados, jakiak erostean errorea ere egon zitekeen kalkuluan, baina euskaldunok ezagututa, hau ere arraro samarra–, kultura gastronomikoaren adierazle, ezta?

Antzekotasun handiegiak

Lehenengoa:

Alderatu ondorengo bi irudiak; iturria: Jordi Adellen bloga.

Ondoriorik? Zer da azalean dagoena eta zer azpian? Hor dago kakoa. Jordik berak primeran azaldu du. Azken finean, tresneria eta teknologia bitartekoa da, eta egiten duguna, pentsatzen eta uste dugunak baldintzatzen du.

Bigarrena:

Ba al dakizu zer zen NO-DOa? Antza, oraindik Atxagaren proposamenak ez du oihartzun handiegirik lortu eta Wikipedian sarrera gazteleraz baino ez dago. Garaiei zegokienez, You Tuben topatutako hau ere gazteleraz eta zuri-beltzean dago. 1970ko Hezkuntza Legeaz ari dira, zergatiak azaldu nahian. Bai, lagun, Villar-Palasi legea, EGB edo OHO ekarri ziguna edota BUP, FP eta COU, besteak beste. Hala ere, urteak joan, urteak etorri, badirudi funtsean ez dutela, ez dugula askorik ikasi.

30 urte (eta hilabete bat) geroago

Irakaslerik onena bizitza ote da? Behin baino gehiagotan galdetzen diot neure buruari. Uholdeak gertatu zirela 30 urte bete dira aurten; hamaika erreportaje, elkarrizketa, iritzi, blog-sarrera… plazaratu dira azken hilabetean. Izan ere, denok gogoratzen dugu, gutxi gora behera, non egon ginen eta zertan ari ginen une haietan.

Inoiz kontatu dut parte-hartze zuzen-zuzena izan nuela Bilbon gertatutakoan (aurten, orain dela bost urte). Tamalez, ez elkartasunagatik; kaltetuen artean egon zen nire familia, Atxurin bizi baikinen. Ilobei kontatzeko pasadizoa banuela pentsatu nuen hasiera batean; gerora, hainbat hausnarketa egiteko modua ere izan dut. Besteak beste, zer ikasi nuen orduan (parentesia: udan izan zen; nire tesia sendotu egiten da, beraz). Honatx laburbilduta:

laguntasuna, elkartasuna zer diren; baina, aldi berean, ez dela gauza bera zeure arazoa izatea edo, nola edo hala, arazoa zeure egitea; are gutxiago, ikusle modura egotea, laguntza eman arren.
izua zer den, hurrengo egunean (edo orduan) zer gertatuko den ez jakiteak dakarren izua (urez inguraturik marea goraren zain egon ginenean bezalaxe)
bakardadea, isolamendua (zeuden auzoko bakarrak egoeraren larritasunaz jabetu ziren arte behintzat; ez argirik, ez telefonorik…)
bizitza di-da batean alda daitekeela, jaietatik hondamendira zegoen tartea zein txikia zen (den), eta dena galtzeraino ere irits litekeela, bizitza bera ere bai (baten batek galdetu zidan gerora ea ez nuen etxea eror zitekeela pentsatu; pentsatu izan banu, igerian alde egiten saiatuko nintzatakeela erantzun nion)