Category: euskara

Gehiago, gehiagorekin, gehiagotan

“Gehiago, gehiagorekin, gehiagotan”. Horixe da 2020ko Euskaraldiaren leloa. Honez gero jakingo duzu zertaz ari naizen, ezta?

“Euskaraldia euskara ulertzen duten hiztunen arteko ahozko* hizkuntza-ohiturak aldatzeko ariketa sozial masiboa da”. […] helburua da gure hizkuntza ohiturak aldatuz euskararen erabilera handitzea, gutxieneko baldintza euskara ulertzea izanik.

Zer da Euskaraldia? Webgunetik jasotako testua.

Hitz teknikoagoak erabiliz, muda linguistikoa kontzeptua datorkit burura: “hiztunen bizitzan zehar jarrera linguistikoetan ematen diren aldeketei deritze muda linguistiko“.

Ez dakit 2018ko ekitaldiarekin alderik egongo den; etorriko da balorazioen unea. Egia badiotsut, ez dakit zein esaera beteko den: “ez dira bigarren aldiak inoiz onak izan” edo “bi ezkero, hiru seguru” (Cervantesen Refranero Multilingüetik hartuak). Besteak beste, pandemia-egoerak baldintzatuko duelakoan nago: harremanak murriztu behar badira… agian etxealdia hartu beharko da kontuan, edota Interneteko itsasoan(etan) euskararen erabilera.

Halakoetan nenbilela, hortaz, Sarean ahobizi eta belarriprest horiekin batera (edota horien ordez, ahozko harremanen garrantziaren eta erabileraren arabera) hatzbizi eta begiprest bururatu zitzaizkidan. Kontu berria izango zelakoan, bilaketak egiten hasi bezain laster hainbat erreferentzia agertu zitzaizkidan, horiek eta gehiago, lehendik zetozenak; besteak beste, @andonimalax-ek ere egin mahaigaineratu zituen 2018an. Beste zenbait proposamen ere aurkitu nituen, eskubizi, lumalari eta begialai, esaterako. Are: traol-hitz gisa ere aurkituko dituzu Twitterren; #begiprest, adibidez.

Bitartean, txoko honetarako ez dut muda linguistikorik planteatuko, eta, sarritan esan dudan legez, maratoia bailitzan, nire aletxoa ekarriko dut lantzean behin, ahalik eta euskararik txukunean, Interneteko itsasoan tantatxoak baino ez direla izango jakin arren.

Euskara Interneten

Euskarak Interneten ere bizirik iraun behar duela ez dut kolokan jarriko, jakina. Izan ere, hor ditugu egungo plaza nagusietako batzuk (herrixka globalarena, agian, labur geratu da) eta garai batean aurrez aurre egiten ziren solasaldien esparru berriak puri-purian daude. Ekimen ugari egin da eta egiten da hasieran esandako helburuari begira. Horretarako adierazleak ere baliatzen dira. Alderdi honetatik, ez dakit zein mailataraino izango den baliozkoa sumatu dudan gertaera bat. Baina nolabaiteko arrakastaren zantzua badela iruditzen zait.

Nork ez du jaso bere e-postaz ukaezina dirudien herentzia, sari, negozio edo antzeko zerbaiten berri? Eta zein hizkuntzatan heldu zaizkizu horrelako mezu susmagarriak? Hasiera batean ingelesez, nik uste; geroago, gaztelaniaz ere bai, baina akats nabariak zituzten testuak baliatuta. Testu horiek, dena den, gero eta egokiagoak direlakoan nago. Halaber, mezu susmagarriena aipatu nuen batean, hizkuntzari erreparatzea garrantzitsua zela esan zidan adiskide batek.

Sustatu-n irakurri nuen sarrera: Euskarazko spam neuronala, hau bai kalitatea! Laburbilduz: mezu susmagarriak euskaraz ere bidaltzen dituzte honez gero. Esparru zabaletan ari diren batzuek gure hizkuntza ere kontuan hartzen dutela ematen du; ondo ari gara. Txanponaren beste aldea: ez fidatu euskaraz dagoen guztiaz. Adi, beraz.

Hiztegia
Oscar Flickr-en (CC lizentziaz)

Portzierto. Aurrekoan Hizkuntzen Nazioarteko Egunaren berri eman nizun. Egun batzuk geroago, itzulpengitzarena izan zen. Hala ere, ez dut uste mezu susmagarriena ospakizunen artean egongo zenik, ezta?

Hizkuntzen Europako Eguna

Irailaren 26a da Hizkuntzen Europako Eguna, 2001ean Europako Kontseiluak hala izendatu ondoren. Ospatzeari dagokionez, aurten, Euskal Herrian ez omen da ekitaldi berezirik antolatu.

Webgunetik hartua

Hiru dira helburu nagusiak, webgune ofizialaren arabera:

1.    Hizkuntzak ikastea zein garrantzitsua den azpimarratzea eta ikasten diren hizkuntzak dibertsifikatzea, eleaniztasuna eta kulturen arteko komunikazioa sustatzeko.

2.    Europako hizkuntza- eta kultura-aniztasunaren aberastasuna sustatzea, babestu eta bultzatu beharreko elementu gisa.

3.    Eskolan zein eskolaz kanpo hizkuntzak etengabe ikastea sustatzea, ikasketengatik, trukeengatik, behar profesionalengatik, mugikortasunarengatik edota plazer hutsagatik.

Ikusitako kontu bat: webgunean euskara hautatzeko aukera egon badago, baina eduki guztiak ez daude itzulita. Dena den, eduki interesgarriak daudela iruditu zait, jokoak besteak beste.

Beste alde batetik, eta teknologien bilakaera ikusita, ez dakit hizkuntzen ezagutza zein mailataraino joko den garrantzitsutzat aurrerantzean (nahiz eta maiz urte hasierako asmo onetako bat ingelesa ikastera itzultzea izan, ezta?). Adibide txiki bat; sarrera honi buruz pentsatzen ari nintzela, irakurlea euskalduna izango zelakoan nengoen. Baina une honetan erraza da edozein orrialde beste hizkuntza batera zuzenean itzultzea edota hautatutakoan irakurtzea; You Tubeko hainbat bideotan ere badago azpitituluak beste hizkuntza batean ikusteko aukera. Itzultzaile automatiko aurretatuak ere eskura daude, gero eta eraginkorragoak gainera. Kasu hauetan guztietan, badakigu itzulpena ez dela beti ona edo egokia. Alabaina, hor dago aukera.

Halaber, galdera bat irakurri dut Twitterren: ea hizkuntza irakasten duenak beste hizkuntza bat ikasi beharko lukeen. Jarrera ona eta aberasgarria, nire ustez eta izandako eskarmentuaren arabera. Hala egitea erabaki du, esaterako, Madrilen bizi den nire ezagun batek. Italierari ekingo dio, ez baitio nire aholkuari jarraki. Asmatu duzu zein zen, ezta?

Hizkuntzen heriotza

Bueltaka dabilkit sarrera hau abuztuaren hasieran Mamen Hornok idatzitako “Por qué mueren las lenguas” sarrera irakurri nuenetik. Bi arrazoi nagusi azaltzen ditu bertan.

Halaber, Juan Tortosak idatzitako “Filólogos cabreados” testua ere irakurri dut gerora. Latina eta grekoa hizkuntza hilak ote diren aipatzen da. Arestian azaldutako sarreran, arrazoietako bat ematen dio Mamenek latinaren “desagerpena”ri (irakurri bere sarrera jakin nahi baduzu, merezi du-eta). Ohi bezala, pentsatzeari ekin eta nire bizitzako pasadizoekin lotu ditut kontu hauek guztiak.

Izan ere, eta Botxotik Ziberespaziora blogean kontatu nuen iaz, BUPeko ikasle nintzela, bigarren mailan hain zuzen, latinarekin egin nuela topo. Egia esan, latinarekin eta irakasle berezi batekin; asko zekielakoan nengoen… eta nago. Ez zaitez harritu: latinez hitz egiten zigun klasean irakasle horrek. Gogoan ditut, bai, “Urlia, surge / sede” [alegia, Urlia altxatu / eseri] edo “aperum librum in pagela ducentesima prima” bezalakoak. Garai hartako klasekide batek oso oroimen onekoa naizela esaten dit; ez dakit ba halaxe izango den, baina latinaren bestelako ikuspegi bizi bat eman zigula begien bistakoa da.

Mamenek azaldutako bigarren arrazoian euskararen kasuan sumatu dut. Eta horrelako arriskuei aurre egiteko egindako ahaleginak. Besteak beste, “Fisika nuklearra ere euskaraz” sarreran azaldutako ikuspegiak tarteko. Azken finean, sarri (eta aspalditik gainera) esan dut ez dudala hizkuntza kontuengatik museoko ataltxo bat izan nahi.

Eta nola ez, ezin ahaztu sarritan irakurri ditugun Joxan Artzeren hitzok:

Euskal karaokeak, 12 urtez lanean Gabi de la Maza

Nork ez ditu ezagutzen karaoke eran You Tuben dauden euskarazko kantak eta horiek biltzen dituen Euskal Karaokeak txokoa? Eta horien egilea badakizu nor den? Bai, izan zen Euskaraokea izeneko saio bat ETBn 90. hamarkadan (joan den mendean, alegia), baina beste ekimen zabalago batez ari natzaizu, adiskide.

Lehengoan irakurritako txio batean horiei buruzko berri bat eman zuen Gabi de la Mazak, @Txatxangorrik alegia:

Uztailaren 1ean beteko dira, beraz, 12 urte era horretako bideoak egin eta Interneteko eremu horretara igotzen hasi zenetik. Eta joan den astean igo zuen 3000. bideoa. Lan itzela Gabik egin duena. Abila dela (eta langilea) esan genezake, Iparragirre bezala, eskola onekoa eta musikaria.

GabidelaMaza ZaldiEro Argia.jpg
By Argia aldizkaria, Zaldi Ero – Argia aldizkaria CC-BY-SA https://www.argia.eus/argia-astekaria/2596/gabi-de-la-maza, CC BY-SA 4.0, Lotura

Badu dagoeneko Wikipedian sarrera. Irakurtzen baduzu, Gabik eta biok badugu komuneko puntu bat baino gehiago, ikas-irakaskuntzaz gain. Aurkitu duzu honez gero? Badaezpada: elkarrekin abestu genuen garai batean Jatorki abesbatzean; tenore bera, baritono ni.

Beste alde batetik, Txatxangorria bere webgunean Karaoketekaz gain beste hainbat informazio eta baliabide ere badago. Berak adierazi didanez, gainera, hasieran eginiko zenbait kanta berriz ari da lantzen kantatzeko beste era bat eskainiz.

Denborapasa edota solaserako erabil litezke kantak, ikasteko ere bai; hizkuntzak ikasteko, esate baterako. Interesik baduzu, horren inguruan idatzi nuen lehengoan Irakasbil webgunean Gabik egindako lana abiapuntu hartuta: Kantuak hizkuntzen ikas-irakaskuntzan.